ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Αρχοντούλα Παπουλάκου, αρχαιολόγος ΥΠΠΟΤ

Πολλά από τα κτήρια του παρελθόντος χρήζουν την ανάγκη μιας σύγχρονης αντιμετώπισης αποκατάστασής τους και μιας προσπάθειας ένταξης τους στους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής. Είναι όμως στην Ελλάδα σήμερα εφικτή η επανένταξη των μνημείων στη σύγχρονη αστική ζωή ή οι επεμβάσεις και οι αποκαταστάσεις που ακολουθούνται, εκτιμούνται μόνο ως «πράξεις σωτηρίας» των μνημείων και όχι ως πράξεις που εντάσσουν τα κτήρια στη φυσιολογική ζωή των μεταβολών;

Κώστας Τσιαμπάος, Δρ αρχιτέκτονας μηχανικός Ε.Μ.Π.

Ο αρχιτέκτονας-πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης οραματίστηκε και κατασκεύασε τη δεκαετία του 1970 το δικό του πρότυπο οικισμό, μία "οργανωμένη γειτονιά", το Απολλώνιο στο Πόρτο Ράφτη. Στον οικισμό αυτό, εκτός από τις κατοικίες και ένα σπίτι που ανήκει στον ίδιον, υπάρχει ένα ανοιχτό θέατρο κλασικής μορφής, μία βυζαντινή εκκλησία, μία κεντρική πλατεία και το αντίστοιχο πνευματικό κέντρο.

Εύη Ντάλλα, τοπογράφος μηχανικός

Η Καρδίτσα είναι η πρώτη πόλη από την οποία ξεκίνησε το δίκτυο ελληνικών πόλεων για τη βιώσιμη κινητικότητα και το ποδήλατο. Το δίκτυο ποδηλατοδρόμων που κατασκευάστηκε, συναντώντας μια παράδοση χρόνων για τους πολίτες της Καρδίτσας, έχει αλλάξει τον κυκλοφοριακό χάρτη της πόλης.

Αθ. Αραβαντινός, Δ. Κονταργύρης, Κ. Σερράος Ειδική συνεργασία: Θ. Βλαστός

Η Αθήνα διαθέτει έναν παγκόσμιας ακτινοβολίας πολιτιστικό πυρήνα με κορωνίδα τον βράχο της Ακρόπολης και με εμβληματική πολεοδομική έκφραση. Μια ανάλογη πολεοδομική έκφραση θα απαιτείτο να υπάρχει και για τον σύγχρονο πολιτισμό. Χρειάζεται δηλαδή να αναδειχθούν και πολεοδομικά οι εμβληματικές μορφές και λειτουργίες που παράγουν σήμερα πολιτισμό, όπως είναι η περιοχή που σηματοδοτείται από την Αθηναϊκή Τριλογία, (Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο, Εθνική Βιβλιοθήκη).

Κώστας Τσιαμπάος, Δρ αρχιτέκτονας μηχανικός Ε.Μ.Π.

Στο άρθρο παρουσιάζεται η σχέση ανάμεσα στη διδακτορική διατριβή του Κωνσταντίνου Δοξιάδη - η οποία αναλύει τα συγκροτήματα της Αρχαίας Ελλάδας μέσα από ένα πρωτότυπο σύστημα οπτικών αρμονικών χαράξεων - και το σχεδιαστικό-συνθετικό σύστημα του Δημήτρη Πικιώνη, το οποίο χρησιμοποιεί τις ίδιες οπτικές αρμονικές χαράξεις.

Αγνή Πετρίδου, αρχιτέκτων - πολεοδόμος, Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας, Κύπρος

Το πρόγραμμα ανάπλασης του ιστορικού κέντρου της Λευκωσίας εντάσσεται στο πλαίσιο του Ενιαίου Ρυθμιστικού Σχεδίου και αποσκοπεί στην αποκατάσταση του αστικού ιστού, την ανάδειξη του ιστορικού περιβάλλοντος, την προσέλκυση νέων κατοίκων, την ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας και στη μελλοντική λειτουργική ενοποίηση της πόλης.

Ένα ντοκιμαντέρ για τα προβλήματα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας

Νικόλας Μάντζαρης, περιβαλλοντολόγος - πολεοδόμος

Παρουσιάζονται διάφορες πτυχές του προβλήματος της υπερβολικής συγκέντρωσης περιστεριών στις αστικές περιοχές όπως πιθανές υγειονομικές επιπτώσεις, φθορά κτιρίων, μνημείων και περιουσιών, αισθητική ρύπανση κ.λπ. Επίσης, εκτίθενται μέθοδοι αντιμετώπισης του προβλήματος που έχουν δοκιμαστεί σε διάφορες χώρες και αναλύονται οι βασικές συνέπειες καθεμίας εξ αυτών.

Μαρία Παπαϊωάννου, γεωπόνος ΑΠΘ, τελ.Τμ. Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.

Στην Αθήνα υπάρχουν μεγάλοι χώροι πρασίνου, άλση και λόφοι, αλλά και μικρότεροι χώροι, όπως πάρκα και πλατείες. Η βλάστησή τους αποτελείται κυρίως από φυτά που ανήκουν σε μεσογειακά είδη, τα οποία είναι προσαρμοσμένα στις ξηροθερμικές κλιματικές συνθήκες της Αθήνας. Στους μικρότερους χώρους πρασίνου υπάρχουν σε μεγαλύτερη αναλογία και αρκετά ξενικά είδη που έχουν εγκατασταθεί και προσαρμοστεί στις συνθήκες αυτές. H αναλογία τείνει να ανατραπεί εις βάρος των αυτοφυών μεσογειακών ειδών, πράγμα που μπορεί να έχει πολλές συνέπειες στη σύνθεση του οικοσυστήματος.

Ζέττα Αντωνοπούλου, αρχαιολόγος, MSc Ε.Μ.Π.

Στην καρδιά της Αθήνας, στον κήπο του Ζαππείου, βρίσκονται σημαντικά μνημεία της νεοελληνικής γλυπτικής, φορτωμένα ιστορία και συμβολισμούς, μια ποικιλία και μια παρουσία έντονη, αντιπροσωπευτική και διδακτική. Ένα σύνολο που οφείλουμε να διαφυλάξουμε τόσο από τους συνήθεις τύπους φθοράς όσο και από την αδιαφορία, που μοιραία διαδέχεται την άγνοια.

Ανδρέας Βλαμάκης, φυσικός Κατερίνα Θεοδωρακοπούλου, αρχαιολόγος

Τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελούν μια σημαντικότατη «παράπλευρη απώλεια» της καταστροφής του περιβάλλοντος που πολύ συχνά λησμονείται ή παραβλέπεται. Η καταστροφή αυτή συντελείται τόσο από τα περιβαλλοντικά προβλήματα παγκόσμιας κλίμακας, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, όσο και από αυτά τοπικής κλίμακας, όπως είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων.

Δημήτρης Ζυγομαλάς, αρχιτέκτων μηχανικός, διπλωματούχος συντήρησης ιστορικών κτηρίων και συνόλων

Ο φημισμένος φιλόσοφος από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους δασκάλους της αρχαιότητας, περισσότερο γνωστός ίσως για τη συμβολή του στην εκπαίδευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σήμερα, εικοσιένα αιώνες μετά τη φημισμένη μαθητεία, η πλατεία που φέρει το όνομά του στη Θεσσαλονίκη έχει παραδόξως τα δικά της διδάγματα να προσφέρει.

Χρυσόστομος Θεοδωρόπουλος, αρχιτέκτονας

Πώς αντιμετωπίζουμε τον μοντερνισμό ως μια νέα γενιά αρχιτεκτόνων, η οποία δεν εργάστηκε τότε και σίγουρα βρίσκεται σε αναζήτηση ταυτότητας, δίχως να εισέρχεται ακόμα και στην αμφισβήτηση του κινήματος αυτού στην Ελλάδα; Το πρόβλημα κατά τη γνώμη μου εντοπίζεται στο πώς ο σύγχρονος αρχιτέκτονας συνδιαλέγεται με το 'ιστορικό'.

Βάσω Κώστογλου-Ελένη Μήτση, αρχιτέκτονες, δημιουργοί του noID

Από τον 19ο αιώνα έως το 1950 πολλές και ενδιαφέρουσες πολεοδομικές πρωτοβουλίες και πολιτικές αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα, με λιγότερη ή περισσότερη επιτυχία. Δυστυχώς στα μεταπολεμικά χρόνια ατόνησαν και κυριάρχησε η νοοτροπία του αποσπασματικού, του τυχαίου και της γρήγορης και ιδιοτελούς "ανάπτυξης". Το αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης εκφράζει με τις μεταμορφώσεις του τις αντιφατικές αυτές προσεγγίσεις.

Βάσω Ρούσση, Δρ αρχιτέκτων μηχανικός

Ο αστικός χώρος όπου χτίζεται η κατοικία στην Αθήνα εξαπλώνεται κυρίως κατά το μεσοπόλεμο, οπότε και αρχίζει διαρκώς αυξανόμενη η παραγωγή κατοικίας. Η πόλη εξαπλώνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά κυριαρχεί η ανοικοδόμηση ένθεν και ένθεν της Πατησίων.

Αντώνιος Μανιάτης, διδάσκων Τμήματος Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Η παράδοση είναι ένα συνταγματικό αγαθό που οφείλει να προστατεύει η Πολιτεία. Το μοντέρνο στην αρχιτεκτονική είναι ένας διεθνής ρυθμός από την προτελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Το μεταμοντέρνο αποτελεί ένα μεταγενέστερο κίνημα αμφισβήτησης που συνδυάζει στοιχεία της παράδοσης και κυρίως το μοντέρνο, χωρίς να αντιπροσωπεύει μία "αναπαλαίωση". Είναι κατάλληλο για την αναβάθμιση της παράδοσης, η οποία είναι ανανεούμενη και πολυμορφική.

Γεωργία Γκουμοπούλου, αρχιτέκτων

Ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια ευνοούνται πρακτικές σχεδιασμού που επιτρέπουν στο παιδί να βρει τη θέση του μέσα στο φυσικό χώρο. Ιδιαίτερα για τα παιδιά της πόλης που βιώνουν καθημερινά ένα τεχνοποιητό περιβάλλον, η ύπαρξη ελεύθερων χώρων πρασίνου, ειδικά διαμορφωμένων για παιχνίδι, αποτελεί σημαντική προσφορά.

Μίκα Μιχαλάκη, αρχιτέκτων

Η έλλειψη ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού και οι χωρίς προγραμματισμό επεκτάσεις των πόλεων έχουν δημιουργήσει πάρα πολλά προβλήματα, τα οποία οδηγούν στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στην ολοκληρωτική καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Ένας από τους λιγοστούς πλέον τρόπους παρέμβασης με σκοπό την επαναφορά των «χαμένων» φυσικών στοιχείων στις σημερινές μεγαλουπόλεις, είναι η δημιουργία φυτεμένων δωμάτων.

Δημήτρης Φιλιππίδης, oμότιμος καθηγητής Ε.Μ.Π.

Μια υποβαθμισμένη ζώνη κατοικίας, το Γκαζοχώρι, γύρω από το άλλοτε εργοστάσιο αεριόφωτος στην Αθήνα έγινε πρόσφατα στόχος διάφορων σεναρίων σχετικά με το μέλλον του, καθώς παράλληλα άλλαζε ριζικά χρήσεις και κατοίκους. Η επίσημη εξαγγελία προστασίας του ως διατηρητέου συνόλου εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη λογική της.

Βάλια Γεωργιάδη, αρχιτέκτονας ΜΑ Housing and Urbanism

Το άρθρο παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να συνδεθεί η αστική ανάπτυξη με τον τομέα της εκπαίδευσης και της καινοτομίας. Είναι μια απόπειρα ανάλυσης των ειδικών εκείνων κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, οι οποίοι καθιστούν ένα περιβάλλον κατάλληλο για μετάδοση γνώσης και μια ανοιχτή συζήτηση όσον αφορά τον ρόλο της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης στη μελλοντική αστικοποίηση περιοχών καθώς και στην οικονομική ανάπτυξη των πόλεων.

Ελίζα Παπαδοπούλου, MSc πολιτικός μηχανικός Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, καθηγητής Ε.Μ.Π.

Το θέμα της διαχείρισης των προσφυγικών κατοικιών του Λεκανοπεδίου Αθηνών αποτελεί σήμερα μείζον ζήτημα σε επίπεδο προστασίας, τόσο για ιστορικούς λόγους όσο και για λόγους διατήρησης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Το άρθρο συνοψίζει τη μελέτη που εκπονήθηκε για το Υπουργείο Πολιτισμού από τον Τομέα Πολεοδομίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Πολυξένη Μ. Κοσμάκη, αρχιτέκτων, καθηγήτρια Ε.Μ.Π. - Δημήτρης Κλ. Λουκόπουλος, αρχιτέκτων, διδάσκων Ε.Α.Π.

Τη δυνατότητα ανάπτυξης δικτύων πρασίνου παρέχουν τα αστικά κενά, προϊόντα ανακύκλωσης της αστικής γης, που ευρίσκονται διάσπαρτα στον ιστό της πόλης. Τα μικρά πάρκα (pocket parks) που αποτελούν τη βάση ενός δικτύου πρασίνου είναι μια νέα κατηγορία χώρων αστικού πρασίνου, ανάμεσα στο πάρκο γειτονιάς και τον ιδιωτικό κήπο.

Νίκος Βατόπουλος, δημοσιογράφος

Στην Αθήνα σώζονται –ακόμη– αρκετά αξιόλογα κτίρια της περιόδου 1930-1970, έργα επώνυμων αρχιτεκτόνων. Το κράτος οφείλει να προβεί στη χαρτογράφηση τους και στη συνέχεια σε προτάσεις θέσπισης κινήτρων για τη διατήρηση και τη βιωσιμότητά τους, λαμβάνοντας υπόψη παραμέτρους όπως το κέρδος, η ανταποδοτικότητα, η επανάχρηση ή η υπεραξία.

Βάσω Ρούσση, Δρ αρχιτέκτων μηχανικός

Ο αστικός χώρος όπου χτίζεται η κατοικία στην Αθήνα εξαπλώνεται κυρίως κατά το μεσοπόλεμο, οπότε και αρχίζει διαρκώς αυξανόμενη η παραγωγή κατοικίας. Η πόλη εξαπλώνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά κυριαρχεί η ανοικοδόμηση ένθεν και ένθεν της Πατησίων (συνέχεια)

Αθηνά Παπαδοπούλου, αρχιτέκτων - συντηρήτρια, Ενιαίο Ρυθμιστικό Σχέδιο Λευκωσίας

Η αποκατάσταση των Λουτρών του Ομεριέ (16ος αιώνας) στη Λευκωσία της Κύπρου συνέβαλε στην αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος, στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, στη διατήρηση και προώθηση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης. Το έργο πήρε το Πρώτο Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης / Europa Nostra για το 2005.

Ελένη Μαΐστρου, αρχιτέκτων, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ε.Μ.Π.

Η φυσική και η αρχιτεκτονική κληρονομιά κάθε τόπου, που συγκροτούν την ιδιαίτερη πολιτιστική του ταυτότητα και το σύστημα των αξιών του, πρέπει να θεωρούνται από κοινού. Η περίπτωση της Ύδρας αποτελεί παράδειγμα καταστροφής ενός ιστορικού οικισμού μέσα από την άνευ όρων ανάπτυξή του, καθώς εξακολουθεί να στερείται του απαραίτητου εξειδικευμένου πολεοδομικού πλαισίου προστασίας.

Κλεοπάτρα Θεολογίδου, αρχιτέκτων, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η διατήρηση των όψεων ιστορικών κτιρίων και η προσθήκη νέων κατασκευών στο εσωτερικό τους κατακτά έδαφος τα τελευταία χρόνια Είναι μία πρακτική που εφαρμόζεται σε διεθνές επίπεδο, γνωστή με τον όρο “facadism”, μία πρακτική με πολλούς υπέρμαχους, αλλά και πολλούς κατακριτές, που οδήγησε συχνά σε έντονες αντιπαραθέσεις.

Βασίλης Γκανιάτσας, αρχιτέκτων, Ph.D, αναπλ. καθηγητής Ε.Μ.Π.

Η ανάδειξη αρχαιοτήτων στον αστικό χώρο παρουσιάζει τόσο προβλήματα γενικής θεώρησης και ερμηνείας όσο και πρακτικά προβλήματα σχεδιασμού και διαχείρισης. Προτείνεται η ερμηνεία και εφαρμογή του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, στο πλαίσιο μιας θεωρητικής προσέγγισης που επισημαίνει τους κινδύνους σε προτάσεις ανάδειξης και προτείνει τη δημιουργική ερμηνεία μέσω του σχεδιασμού.

Βασίλης Γκανιάτσας, αρχιτέκτων, αναπλ. καθηγητής Ε.Μ.Π. Εκπρόσωπος - Συντονιστής της Μελετητικής Ομάδας

Η μελέτη ανάδειξης των αρχαίων πυλών του Πειραιά, ανάπλασης της υποβαθμισμένης περιοχής και δημιουργίας συμβατής σχέσης των αρχαιοτήτων με τη σχεδιαζόμενη σε υπερύψωση γέφυρα του οδικού άξονα «34ου Συντάγματος» επιχειρεί το συνολικό σχεδιασμό της ζωνταντής σχέσης του μνημείου με τη μορφή και τη λειτουργία της σημερινής πόλης.

Ελένη Πορτάλιου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ε.Μ.Π.

Ο ανασχεδιασμός της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας αναπτύχθηκε μέσω διαρκών επεκτάσεων και εξαπλώθηκε σε όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής. Στις ήδη δομημένες περιοχές δεν υπήρξε καμία πολιτική αναπλάσεων. Οι ενεργοί πολίτες (κινήματα πολιτών) παίζουν σημαντικό ρόλο ασκώντας κριτική στους ανασχεδιασμούς και υπερασπίζοντας τον δημόσιο χώρο και τη συλλογική ταυτότητα της πόλης τους.

Ελισάβετ Ηλιοπούλου, αρχιτέκτων

Η διαδρομή του πρώην 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου μέσα στον χρόνο, τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την ύπαρξή του και οι ιστορικές, κοινωνικές, επιστημονικές και οικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν από το 1882 έως τα χρόνια του Μεσοπολέμου παρουσιάζονται στο κείμενο. Ακολουθεί η αρχιτεκτονική αξιολόγηση των κτηρίων όπου περιγράφεται η οικοδομική εξέλιξη, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, τα δομικά υλικά και η χρονολόγηση των κτηρίων και ο περιβάλλων χώρος.

Βάσω Νικολακοπούλου, πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου «Παναθήναια»

Στη συνοικία Ψυρρή, τμήμα του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν μια σειρά προβλημάτων, όπως αναφέρει η πρόεδρος του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου «Παναθήναια», που προέρχονται από την έλλειψη μιας ολοκληρωμένης προστασίας και ανάδειξης που θα δίνει σημασία στους κατοίκους.