Οι βιολογικοί πόροι της γης έχουν ζωτική σημασία για την οικονομική και την κοινωνική ανάπτυξη. Σαν αποτέλεσμα έχει αναγνωριστεί διεθνώς ότι η βιοποικιλότητα (biodiversity ή biological diversity) είναι μια «κληρονομιά» εξαιρετικής σημασίας, η οποία πρέπει να διατηρηθεί και να μεταφερθεί στις επόμενες γενεές.
Ο αριθμός των διαφορετικών ειδών που υπάρχουν στον πλανήτη μας είναι άγνωστος. Αυτή τη στιγμή έχουν περιγραφεί 1,75 εκατομμύρια διαφορετικά είδη, ενώ υπάρχουν και πολλά άλλα που δεν έχουν καταγραφεί.
Είναι γεγονός ότι η απειλή προς τα διάφορα ζωικά και φυτικά είδη και τα οικοσυστήματα ποτέ δεν ήταν μεγαλύτερη. Η εξαφάνιση των ειδών, η οποία προέρχεται από ανθρώπινες δραστηριότητες, έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Για παράδειγμα, μόνο στις Η.Π.Α. τη στιγμή αυτή πάνω από 9000 διαφορετικά είδη απειλούνται με εξαφάνιση.
Οι κυριότεροι λόγοι που οδηγούν στην ελάττωση της βιοποικιλότητας είναι:
- Η μεταβολή του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο τα είδη κατοικούν (habitat)
- Η μεταβολή αυτή μπορεί να οφείλεται:
• σε μετατροπές του φυσικού περιβάλλοντος και της χρήσης του
• σε κατακερματισμό του φυσικού τους περιβάλλοντος ή ελάττωση του μεγέθους ενός βιοτόπου κάτω από ένα κριτικό σημείο
• σε ελάττωση της σύνθετης μορφής («απλοποίηση») των βιοτόπων - Η αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού στη γη
- Η ρύπανση
- Η μεταφορά «εξωτικών» ειδών (είναι υπεύθυνη για την εξαφάνιση του 40% των ειδών από το 1600)
- Η αλόγιστη «χρήση / κατανάλωση» των ειδών (στην Ελλάδα περίπου 700.000 «προστατευόμενα» πτηνά εξοντώνονται κάθε χρόνο)
Για την προστασία της βιοποικιλότητας και των υπό εξαφάνιση ειδών γίνονται συνεχώς προσπάθειες σε διεθνές και πολυμερές επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό έχει θεσπισθεί ένας αριθμός από διεθνείς Συνθήκες, οι οποίες αφορούν θέματα της βιοποικιλότητας. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ορισμένες βασικές πληροφορίες για τις κυριότερες από τις Συμβάσεις αυτές.
Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα (UΝ Convention on Biological Diversity):
Το Nοέμβριο του 1988 το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP) δημιούργησε ένα ειδικό σώμα, το “Ad Hoc Working Group of Experts on Biological Diversity”, για την επιστημονική μελέτη του προβλήματος της απώλειας της βιοποικιλότητας, ενώ τον Μάιο του 1989 ιδρύθηκε ένα “Ad Hoc Working Group of Technical and Legal Experts”, με σκοπό τη δημιουργία ενός διεθνούς νομικού οργάνου για την προστασία της βιοποικιλότητας. Τον Φεβρουάριο του 1991 δημιουργήθηκε η Διακυβερνητική Διαπραγματευτική Επιτροπή, η οποία οδήγησε σε Σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαΐου 1992, στο Ναϊρόμπι της Κένυας, για την Υιοθέτηση του Κειμένου Συμφωνίας για τη Σύμβαση της Βιοποικιλότητας. Η Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα υπογράφηκε τελικά στις 5 Ιουνίου 1992, στη Παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η Σύμβαση τέθηκε σε ισχύ στις 29 Δεκεμβρίου 1993. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη συγκεκριμένη Σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν. 2204/1994.
Άλλες Διεθνείς Συμφωνίες:
Άλλες Συνθήκες που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον και την προστασία της βιοποικιλότητας περιλαμβάνουν:
- τη Σύμβαση Ραμσάρ για την προστασία των υγροτόπων, η οποία υπoγράφηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1971 στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν και τέθηκε σε ισχύ στις 21 Δεκεμβρίου 1975. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν.191/1974, ανακηρύσσοντας 11 υγροτοπικές περιοχές, οι οποίες περιλαμβάνονται στον κατάλογο Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας.
- τη Σύμβαση της Βέρνης, για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης. Η Σύμβαση, η οποία καταρτίστηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης, υπογράφηκε στη Βέρνη της Ελβετίας στις 19 Σεπτεμβρίου 1979 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαρτίου 2002. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν. 1335/1983.
- τη Σύμβαση CITES, για το διεθνές εμπόριο άγριων ειδών πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση, η οποία υπογράφηκε στις 3 Μαρτίου 1973 στην Ουάσιγκτων των Η.Π.Α. και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1975. Η Σύμβαση CITES ρυθμίζει και ελέγχει το διεθνές εμπόριο των δειγμάτων, των μερών ή και των προϊόντων των ειδών, τα οποία προέρχονται από την άγρια πανίδα και την αυτοφυή χλωρίδα και τα οποία κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν. 2055/1992.
- τη Σύμβαση της Βόννης, για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της άγριας πανίδας, η οποία υπογράφηκε στη Βόννη στις 23 Ιουνίου 1979 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1983. Η Σύμβαση έχει ως σκοπό την προστασία και τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών της άγριας πανίδας, καθώς είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κινδύνους, όπως η συρρίκνωση των βιοτόπων αναπαραγωγής, το υπερβολικό κυνήγι κατά τις μεταναστευτικές διαδρομές και η υποβίβαση των περιοχών διατροφής. Η Σύμβαση της Βόννης παρέχει το πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας, καθώς για την επιβίωση των ειδών αυτών απαιτείται συνεργασία και συντονισμένη δράση από όλα τα Κράτη της ζώνης εξάπλωσης τους. Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Σύμβαση και την επικύρωσε με το Ν. 2719/1999.
Θα πρέπει επιπλέον να σημειωθεί ότι το φυσικό περιβάλλον (habitat), και συνεπώς και η βιοποικιλότητα, επηρεάζονται σημαντικά από παράγοντες, όπως οι κλιματικές αλλαγές και η ερημοποίηση. Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν σημαντικά προβλήματα για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη και για την αντιμετώπιση τους έχουν επίσης θεσπιστεί διεθνείς Συμβάσεις. Συνεπώς, παρουσιάζεται επιτακτική η ανάγκη για τη συνεργασία ανάμεσα στις Γραμματείες των διεθνών περιβαλλοντικών Συμβάσεων, καθώς τα περιβαλλοντικά προβλήματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι άμεσα συνδεδεμένα μεταξύ τους.
imavr@tee.gr
