Θα ήθελα πολύ να σας διηγηθώ την ιστορία του κτηρίου όπου κατοικώ. Είναι μοναδικό, όχι μόνο στην Ολλανδία, αλλά προκάλεσε και την προσοχή της υπόλοιπης Ευρώπης, μετά την ολοκλήρωση της αποκατάστασής του.
Η πόλη του Άμστερνταμ είναι ένα παλαιό λιμάνι που συγκέντρωσε πλούτη και φήμη κυρίως λόγω των επεκτατικών εμπορικών εταιρειών και των εμπόρων της Ολλανδικής Εταιρείας των Ανατολικών Ινδιών κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα που επεκτάθηκε γρήγορα τον 18ο αιώνα. Απαιτήθηκε επομένως ένα οργανωμένο λιμάνι, όπου τα ακριβά είδη που εισάγονταν από την Ανατολή, όπως η ζάχαρη, το αλάτι, τα μπαχαρικά, ο καπνός, τα ποτά, τα σιτηρά, το λίπος φάλαινας κτλ., θα μπορούσαν να αποθηκευτούν με ασφάλεια. Έτσι έγινε η εκσκαφή ενός καναλιού στο ανατολικό τμήμα της πόλης, ενός τόπου με άφθονες προβλήτες και ζυθοποιίες. Το παλιό διοικητήριο, ένα κτήριο τεραστίων διαστάσεων και μεγάλης σημασίας, κτισμένο το 1650, βρισκόταν κοντά. Στέκεται ακόμα εκεί, στεγάζοντας σήμερα το Ναυτικό Μουσείο του Άμστερνταμ (κλειστό λόγω εργασιών αποκατάστασης μέχρι το 2011).
Οι πρώτες αποθήκες εμπορευμάτων κτίστηκαν το 1710 και οι τελευταίες το 1830. Αξιοποιήθηκαν από ιδιώτες επιχειρηματίες, πλούσιους εμπόρους, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να αποθηκεύουν τα εμπορεύματά τους, χωρίς να πληρώνουν δασμούς για τις εισαγωγές τους. Αυτό άλλαξε κάτω από τη γαλλική διοίκηση, καθώς ο Ναπολέων Βοναπάρτης άσκησε μεγάλη επίδραση στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο, που τότε αποτελούσαν ενιαία χώρα. Ο αδερφός του, Λουδοβίκος, βασίλεψε εκεί μεταξύ του 1806 και 1810. Η χώρα που παλαιότερα λειτουργούσε δημοκρατικά, ήταν επιφυλακτική ως προς την αποδοχή του νέου γάλλου βασιλιά αλλά, από την άλλη μεριά, ο λαός επιζητούσε την ειρήνη και την ηρεμία μετά από μια μακριά περίοδο επανάστασης και αναταραχής.
Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο έγινε εισαγωγή διοικητικού ελέγχου και επιβλήθηκαν φόροι. Επομένως τροποποιήθηκε και η λειτουργία των αποθηκών. Ο εκτελωνισμός των προϊόντων γινόταν στην αποθήκη με την ονομασία «Entrepotdok» («Entrepot-dock» σημαίνει «προσωρινός αποθηκευτικός χώρος»). Το 1830 κτίστηκε μια πύλη και ψηλά τείχη γύρω της και τα εμπορεύματα προστατεύονταν από ένοπλους φρουρούς.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ένα μεγαλύτερο κανάλι δημιουργήθηκε ανατολικότερα, όπου κατασκευάστηκε μια νέα αποβάθρα και επομένως άρχισε η σταδιακή παρακμή της αποθήκης «Entrepotdok». Μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, στο δυτικό τμήμα της πόλης, δημιουργήθηκε το σύγχρονο λιμάνι της, κατάλληλο για πολύ μεγαλύτερα πλοία και η αποθήκη «Entrepotdok» αφέθηκε στη φθορά των πυρκαγιών, της εγκατάλειψης και της απουσίας χρήσης. Επρόκειτο για ένα μεγάλο συγκρότημα 84 αποθηκών, επάνω σε μια προκυμαία με μέτωπο 550 μέτρων. Το Δημοτικό Συμβούλιο κλήθηκε να αποφασίσει πως θα διαχειριζόταν όλο αυτό το συγκρότημα, του οποίου η κατάσταση είχε χειροτερέψει στα τέλη της δεκαετίας του 1970 του προηγούμενου αιώνα. Το Συμβούλιο συνειδητοποίησε ότι υπήρχαν τρείς εναλλακτικές προτάσεις: Κατεδάφιση και οικοδόμηση νέων κατοικιών, αποκατάσταση και μετατροπή του σε μια περιοχή με μεγάλες αξίες γης, με ακριβά διαμερίσματα, καταστήματα και χώρους τέχνης ή αποκατάσταση του συνόλου στα πλαίσια εφαρμογής ενός προγράμματος κοινωνικής κατοικίας. Η τελευταία πρόταση έλαβε και την πλειοψηφία των ψήφων, ιδιαίτερα λόγω της πολιτικά ενεργούς στάσης των κατοίκων της γειτονιάς, σε συνδυασμό με τη σημαντική υποστήριξη του σοσιαλιστή δημοτικού συμβούλου Jan Schaefer, διάσημου για τις πρωτοβουλίες του για αστική αναγέννηση και προσιτά ενοίκια.
Η αποθήκη «Entrepotdok» αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο έργο επανάχρησης ιστορικού συνόλου για χρήση κοινωνικής κατοικίας στην Ευρώπη.
Οι αρχιτέκτονες που επιλέχθηκαν να αναλάβουν αυτό το δύσκολο έργο ήταν ο πατέρας Joop και ο γιος André van Stigt, οι οποίοι και βραβεύτηκαν διεθνώς για το εκπληκτικό αποτέλεσμα αυτής της τεράστιας πρόκλησης. Σήμερα, 30 χρόνια μετά, έχουν να επιδείξουν ένα μεγάλο έργο σωτηρίας πολλών επιβλητικών κτηρίων από την κατεδάφιση: τη θεόρατη αποθήκη Pakhuis De Zwijger, (κτίστηκε το 1930 περίπου, ως ψυγείο ευπαθών ειδών), το παλαιό σιλό σιτηρών, ένα ακόμα μεγαλύτερων διαστάσεων σιλό σιτηρών του 1898 (ικανού να αποθηκεύσει τόσα σιτηρά ώστε να αντέξει η πόλη μια μεγάλη περίοδο πολιορκίας, ένα πολεμικό μνημείο μεγάλης στρατηγικής σημασίας), δύο νεοκλασικούς στρατώνες των αρχών του 19ου αιώνα, οι οποίοι αξιοποιήθηκαν σε παρεμφερή προγράμματα στέγασης, τρεις καθολικές εκκλησίες, που έγιναν πολιτιστικά κέντρα, το παλαιό Ολυμπιακό Στάδιο, που φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1928, το οποίο αποτελεί σήμερα το κομβικό σημείο μιας περιοχής μικρών επιχειρήσεων, καφέ και εστιατορίων. Τέλος, ακολούθησε η ανακαίνιση πολλών σχολείων και ξενοδοχείων.
Οι αρχιτέκτονες προτίμησαν να σεβαστούν και να διατηρήσουν ακέραια κατά το δυνατόν τα χαρακτηριστικά, τις αναλογίες και τα υλικά του κτηρίου. Σήμερα, έχουν αναγορευτεί σε σημαντικούς προαγωγούς της βιώσιμης διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο χειρισμός παρόμοιων μεγάλων έργων προϋποθέτει να ξεπεραστούν πολλά προβλήματα: πολιτικά, οικονομικά, τεχνικά και κοινωνικά, αλλά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα δικαιώνουν αυτήν την προσπάθεια.
Αποτελεί προνόμιο να κατοικεί κανείς στο μεγαλύτερο μνημείο της χώρας. Τα διαμερίσματα είναι ευρύχωρα, όμορφα αποκατεστημένα, με άθικτα τα αυθεντικά ξύλινα δοκάρια της στέγης, με δοκούς τόσο μεγάλων διαστάσεων που δεν έχω δει κάπου αλλού. Επίσης, είναι πλήρως μονωμένα και από το 1984, οπότε και μετακόμισα εκεί για πρώτη φορά, τίποτα δεν είναι απαρχαιωμένο. Τα ενοίκια είναι προσιτά, καθώς ένα αντίστοιχο κατάλυμα στο Λονδίνο, το Παρίσι ή το Βερολίνο, θα κόστιζε περισσότερο από το διπλάσιο. Η ζήτηση για ενοικίαση κατοικίας στο συγκρότημα του «Entrepotdok» είναι μεγάλη, και η εταιρεία διαχείρισης στέγασης (DeAlliantie) έχει λίστα αναμονής 10 ετών.
franka.vanderloo@wanadoo.nl
Για περισσότερες πληροφορίες: www.burovanstigt.nl
