Φυλετική ενσωμάτωση και υδάτινοι πόροι: τα προβλήματα - Δράσεις του προγράμματος της φυλετικής ενσωμάτωσης στην ανάπτυξη και διαχείριση των υδάτινων πόρων της Μεσογείου (GEWAMED)
Η εκμετάλλευση και η διαχείριση των υδάτινων πόρων έχουν αποτελέσει μία διαρκή πρόκληση από τις απαρχές του πολιτισμού. Τις τελευταίες δεκαετίες, όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τους υδάτινους πόρους (σχεδιασμός, αξιοποίηση και διαχείριση) αποτελούν αντικείμενο μεγάλης προσοχής και έχουμε πλέον περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτές. Ένα μέρος αυτής της γνώσης αποτελεί η προσέγγιση της IWRM (Integrated Water Resources Management= Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδάτινων Πόρων), η οποία δημιουργήθηκε και έχει προωθηθεί για περισσότερα από 15 χρόνια από διεθνείς και κρατικούς οργανισμούς. Πρόσφατα, έχει κυριαρχήσει η αντίληψη ότι θέματα που αφορούν στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου θα πρέπει να αποτελούν δεσπόζουσα τάση στην IWRM, αλλά για πολλούς ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που ασχολούνται επαγγελματικά με το νερό, αυτή η έννοια δεν είναι σαφής.
Φυλετική ενσωμάτωση και υδάτινοι πόροι: τα προβλήματα
Τι σημαίνει στην πράξη το να αποτελεί δεσπόζουσα τάση στο θέμα των υδάτινων πόρων η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου; Η πιο διαδεδομένη αντίληψη αυτού του προβλήματος είναι πιθανότατα η εικόνα μίας γυναίκας που μεταφέρει ένα δοχείο με νερό πάνω στο κεφάλι της. Αυτή την πρακτική φυσικά ο κόσμος την αντιλαμβάνεται σαν κάτι το οποίο πρέπει να αποφεύγεται. Παρόλο που αυτή η εικόνα αποτελεί μία πραγματικότητα σε κάποιες χώρες, υπάρχουν πολύ περισσότερα προβλήματα που αφορούν το θέμα της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε σχέση με τους υδάτινους πόρους. Ας κάνουμε μία ανασκόπηση των πιο σχετικών προβλημάτων: - Πρόσβαση σε έγγεια ιδιοκτησία και υδάτινους πόρους. Η αρδεύσιμη γη είναι η κύρια πηγή ζωής για πολλούς αγροτικούς πληθυσμούς. Σε κάποιες από τις μεσογειακές χώρες, οι νόμοι περί κληρονομιάς μεροληπτούν σε βάρος των γυναικών (οι γυναίκες λαμβάνουν τη μισή από τη γη που κληρονομούν ή και καθόλου). Αυτό το γεγονός τεκμηριώνεται εκτενώς σε μία έρευνα με θέμα τη «Νομοθεσία και εφαρμογή σχετιζόμενη με τα δικαιώματα των γυναικών στην κληρονομιά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA = Middle East / North Africa = Μέση Αντολή / Βόρεια Αφρική)», η οποία διεξήχθη από το Κέντρο Δικαιωμάτων Στέγασης και Εξώσεων (COHRE = Centre on Housing Rights and Evictions) που εδρεύει στη Γένοβα, και σε άλλα έγγραφα της Οργάνωσης Τροφής και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO = Food and Agriculture Organization).
- Πρόσβαση σε εργασία στο γεωργικό τομέα. Σε αυτόν τον τομέα, υπάρχει πλήθος σχετικών προβλημάτων. Είναι τεκμηριωμένο ότι οι γυναίκες συμβάλλουν κατά 50% στην εργασία που απαιτείται στα αγροκτήματα (αρδεύσιμα ή μη) αλλά σπανίως αμείβονται για τη δουλειά την οποία κάνουν. Όταν οι γυναίκες πληρώνονται, η αμοιβή τους είναι αισθητά χαμηλότερη από εκείνη των ανδρών. Σε κάποιες χώρες ή περιοχές κάποιων χωρών, δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να εργάζονται στα χωράφια. Η παράδοση πολλές φορές απαγορεύει την άρδευση στα κτήματα από γυναίκες.
- Πρόσβαση σε παροχή νερού στο σπίτι. Στις περισσότερες μεσογειακές χώρες, η πρόσβαση στην παροχή νερού στα σπίτια δεν αποτελεί πρόβλημα αφού η κάλυψη των οικιακών δικτύων φτάνει κοντά στο 100%, αλλά σε τρεις χώρες η κάλυψη είναι κάτω από 80% και επομένως, υπάρχουν αγροτικές περιοχές όπου η εικόνα της γυναίκας που μεταφέρει νερό αποτελεί ακόμα μία πραγματικότητα. Επιπλέον, ακόμα κι όταν η πρόσβαση στο νερό για την οικιακή χρήση παρέχεται από πηγές κοινής ιδιοκτησίας που υπάρχουν στα χωριά, πρέπει να αντιμετωπιστούν σημαντικά προβλήματα που σχετίζονται με το τρόπο με τον οποίο αυτές συντηρούνται και διαχειρίζονται.
- Πρόσβαση σε πληροφορίες και τεχνολογικά μέσα. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολλές γυναίκες στην περιοχή της Μεσoγείου που είναι αναλφάβητες. Αυτό από μόνο του είναι ένας ισχυρός περιορισμός στην πρόσβαση πληροφοριών. Αλλά ακόμα κι όταν οι γυναίκες δεν είναι αναλφάβητες, οι τρόποι μετάβασης πληροφοριών δεν είναι κατάλληλοι (η κατάρτιση γίνεται κυρίως από άντρες) ή οι πληροφορίες δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις δυνατότητες των γυναικών.
- Περιορισμένη εκπροσώπηση των γυναικών στην ενεργή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Ένας από τους στόχους της IWRM είναι η μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών στη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στο να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι μικρή στις περισσότερες από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, αλλά ακόμα και στις περιπτώσεις που έχουν ιδρυθεί σύνδεσμοι χρηστών, οι γυναίκες δεν εκπροσωπούνται σχεδόν καθόλου. Το πρόβλημα προκύπτει εν μέρει από τους νόμους περί κληρονομιάς, αλλά οφείλεται επίσης και σε παραδόσεις, καθώς και στην έλλειψη αναγνώρισης της συνεισφοράς των γυναικών μέσω της εργασίας τους.
- Σπάνια συμμετοχή των γυναικών σε οργανισμούς υδάτινων πόρων. Σε περιπτώσεις που ο δημόσιος τομέας είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, η συμμετοχή των γυναικών σε επίπεδο αποφάσεων είναι πολύ σπάνια ή και ανύπαρκτη παρόλο που σε επίπεδο υπηρεσιών διοίκησης και υποστήριξης, είναι πιο ουσιαστική.
Δυστυχώς, ο κατάλογος των προβλημάτων δεν τελειώνει εδώ. Ο στόχος του παρόντος άρθρου άλλωστε δεν είναι αυτός αλλά το να επισημάνει ότι υπάρχουν σημαντικοί λόγοι που κάνουν επιτακτική την ανάγκη για ουσιαστικές προσπάθειες για επαναπροσδιορισμό ή διόρθωση κάποιων από τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν.
Οι διαστάσεις που έχουν πάρει κάποια από αυτά είναι πολύ μεγάλες και καμία προσπάθεια από μόνη της δεν είναι αρκετή ώστε να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα με αποτελεσματικό τρόπο. Επομένως, υπάρχει η ανάγκη οι προσπάθειες να επικεντρωθούν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση δράσης, η οποία, με τα περιορισμένα διαθέσιμα μέσα, μπορεί να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Δράσεις του προγράμματος της φυλετικής ενσωμάτωσης στην ανάπτυξη και διαχείριση των υδάτινων πόρων της Μεσογείου (GEWAMED)
Το έργο GEWAMED (Gender Mainstreaming in Water Resources and Management in the Mediterranean Region = Η Ενσωμάτωση της Διάστασης του Φύλου ως Δεσπόζουσα Τάση στην Ανάπτυξη και Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην Περιοχή της Μεσογείου) έχει σαν στόχο να συμβάλει στην επίλυση κάποιων από τα προβλήματα που ήδη αναφέραμε. Συγκεκριμένα, έχει αναλάβει τρεις στρατηγικές γραμμές δράσης:
1. Να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει για κάποια από αυτά τα προβλήματα και να εντοπίσει άλλα, τα οποία δεν είναι τόσο ξεκάθαρα ή έκδηλα.
2. Να εγκαθιδρύσει δίκτυα συνεργασίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, τα οποία θα επιτρέψουν μία πιο ομαλή ανταλλαγή πληροφοριών προκειμένου να εντοπιστούν οι θετικές εμπειρίες και οι πιθανές δράσεις που έχουν σαν στόχο τη διάχυση της πληροφορίας.
3. Να συμβάλλει στην υιοθέτηση τακτικών και άλλων οργάνων λήψης αποφάσεων, τα οποία θα διορθώσουν κάποιες από τις παραπάνω προβληματικές καταστάσεις.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, και οι τρεις γραμμές δράσης έχουν σαν στόχο να προάγουν το διάλογο μεταξύ των ενδιαφερόμενων πλευρών, έτσι ώστε να προωθηθούν ενέργειες οι οποίες θα είναι ικανές να αλλάξουν την παρούσα μη ικανοποιητική κατάσταση.
Το έργο της GEWAMED είναι η συνεργασία μεταξύ 18 οργανισμών από 14 μεσογειακές χώρες: 5 χώρες της Ευρωπαϊκής 'Ενωσης και 11 από τη Νότιοανατολική Περιοχή της Μεσογείου (SEMR = South East Mediterranean Region). Η συνεργασία αυτή καθαυτή αντιπροσωπεύει ένα δίκτυο από κυβερνητικά, πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και μη-κυβερνητικούς οργανισμούς με διαφορετικό υπόβαθρο και εμπειρίες. Για να ισχυροποιήσει τους δεσμούς μεταξύ συνεργατών και να αναπτύξει την κοινή γνώση, διοργανώνονται ετήσια τοπικά συνέδρια. Η ανταλλαγή των εμπειριών και η αυξανόμενη συνεργασία αποτελεί ήδη ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία κοινής γνώσης.
Επιπλέον, κάθε χώρα της SEMR εγκαθιδρύει εθνικά δίκτυα, όπου εκπροσωπούνται οι ενδιαφερόμενοι. Αυτές οι εθνικές επιτροπές δεν είναι μόνο μέσο ανταλλαγής πληροφοριών, αλλά και προώθησης ενεργειών που συνδέονται με τους στόχους του έργου.
Με σκοπό να δημιουργηθεί κοινή γνώση και να διαδοθούν τα αποτελέσματα του έργου, γίνεται χρήση διαφόρων επικοινωνιακών μέσων, τα οποία περιλαμβάνουν: - Συμμετοχή σε διεθνή και εθνικά συνέδρια
- Διοργάνωση σεμιναρίων και εργαστηρίων (workshops) σε εθνικό επίπεδο
- Ημερίδες
- Δημιουργία Τοπικών και Εθνικών Ιστοσελίδων
- Δημοσιεύσεις, φυλλάδια, αφίσες και άλλα
Με στόχο να συμβάλλει στην υιοθέτηση τακτικών που να εστιάζουν περισσότερο στο θέμα της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου, στον τρίτο χρόνο της υλοποίησής του, το έργο θα αναλάβει διάφορα σεμινάρια εθνικών τακτικών, όπου θα παρουσιάζονται οι δραστηριότητες και τα αποτελέσματά του, έτσι ώστε να παρακινήσει εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις να αναλάβουν συγκεκριμένες ενέργειες, οι οποίες θα προσδιορίζονται κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων. Άλλες θεσμικές αλλαγές προωθούνται μέσω της εγκαθιδρυμένης συνεργασίας. Για παράδειγμα, η ίδρυση ενός Εθνικού Παρατηρητηρίου για γυναίκες επιχειρηματίες αγροτικών περιοχών στο Λίβανο είναι σε εξέλιξη με την υποστήριξη της ιταλικής κυβέρνησης.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο της GEWAMED, συμβουλευτείτε την ιστοσελίδα: www.gewamed.net
Επιμέλεια άρθρου: Αναστασία Ρανιώτη – Μπάρμπαρα Τομασίνι
Το GEWAMED (Gender Mainstreaming in Water Resources and Management in the Mediterranean Region = Το Κοινωνικό Φύλο ως Δεσπόζουσα Τάση στην Ανάπτυξη και Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων στην περιοχή της Μεσογείου) είναι ένα έργο που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα INCO (International Scientfic Cooperation = Διεθνής Επιστημονική Συνεργασία), το οποίο αποτελεί μέρος του Επιστημονικού Προγράμματος του Έκτου Πλαισίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) και απευθύνεται σε χώρες της Περιοχής της Μεσογείου. Το έργο είναι μία Συντονισμένη Ενέργεια και αυτό σημαίνει ότι δίνεται έμφαση στη δικτύωση, τον συντονισμό και τη διάδοση ερευνητικών εργασιών του παρελθόντος και του παρόντος. Ξεκίνησε στις 15 Φεβρουαρίου του 2006 και θα διαρκέσει 4 χρόνια. |
