Η εύρεση του Αρχείου μιας κατασκευαστικής εταιρίας του Μεσοπολέμου αποτέλεσε την αφετηρία του διετούς προγράμματος «Καταγραφή, συντήρηση και ψηφιοποίηση του Αρχείου της εταιρείας «Εργοληπτική ΑΕ», το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας από την κα Ειρήνη Γρατσία, Συντονίστρια της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «MONUMENTA» και τον Δρ Φίλιππο Τσιμπόγλου, Γενικό Διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο κτήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος τον περασμένο Δεκέμβριο ακολούθησε η έναρξη των εργασιών επεξεργασίας του Αρχείου, το οποίο μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος θα περιέλθει στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.
«Εργοληπτική Α.Ε.»
Το Αρχείο που βρέθηκε από τον συλλέκτη κ. Γιάννη Λάμπρου αποτελείται από χιλιάδες έγγραφα, σχέδια, φωτογραφίες, κατάστιχα που τεκμηριώνουν το ιδιαίτερα σημαντικό έργο της εταιρίας «Εργοληπτική Α.Ε.» από τη δεκαετία του 1910 έως τη δεκαετία του 1930. Τα έργα, ιδιωτικά και δημόσια, περιελάμβαναν μεταξύ άλλων την κατασκευή κατοικιών, ξενοδοχείων, εκπαιδευτικών κτηρίων, νοσοκομείων, δρόμων, αποχετευτικών δικτύων κ.ά. Τη δεκαετία του 1910 ο πολιτικός μηχανικός Σπήλιος Αγαπητός ίδρυσε τη «Γενική Εταιρία Τεχνικών Επιχειρήσεων Σ. Αγαπητός & ΣΙΑ». Σε αυτήν εργάστηκε ο πολιτικός μηχανικός Μόσχος Διαμαντόπουλος, ο οποίος ίδρυσε αρχικά τη «Γενική Εταιρία Μπετόν Αρμέ Μ. Α. Διαμαντόπουλος», στην οποία συγχωνεύτηκε η εταιρεία του Σ. Αγαπητού και στη συνέχεια, το 1925, ίδρυσε την «Εργοληπτική». Το έργο της με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μειώθηκε δραστικά ενώ, μεταπολεμικά, μετατράπηκε σε εμπορική εταιρία.
Με την «Εργοληπτική Α.Ε.» συνεργάστηκαν πολλοί γνωστοί αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί, οι οποίοι σχεδίασαν και επέβλεψαν πάνω από 250 έργα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Μιλτιάδη και Ιωάννη Αξελό, Γεώργιο Διαμαντόπουλο, Ανδρέα Δρακόπουλο, Παναγιώτη Ζίζηλα, Ιωάννη Ζολώτα, Κώστα Κιτσίκη, Ρέννο Κουτσούρη, Ανδρέα και Εμμανουήλ Κριεζή, Εμμανουήλ Λαζαρίδη, Σωτήρη Μαγιάση, Αναστάσιο Μεταξά, Νικόλαο Μητσάκη, Αριστείδη Μπαλάνο, Αλέξανδρο Νικολούδη, Αναστάσιο Ορλάνδο, Γεώργιο Σούλη, Ιωάννη Υδραίο κ.ά. Κτήρια κατασκευάστηκαν σε πολλές πόλεις, με την πλειονότητα αυτών να βρίσκεται στην Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, όπως το μέγαρο Μπιτζάνη, η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, το μέγαρο Γεωργίου Αργυρίου, το νοσοκομείο Ερυθρός Σταυρός, το ξενοδοχείο Cecil, το κτήριο Γκίνη (ΕΜΠ), η Εθνική Τράπεζα στη Θεσσαλονίκη, οι κυλινδρόμυλοι «Ευρώτας», προσφυγικές κατοικίες στους Ποδαράδες (Νέα Ιωνία) και πολλά άλλα. Το Αρχείο προσφέρει έναν πλούτο πληροφοριών για την αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου και την οικοδομική τεχνολογία της εποχής, τους μηχανικούς, τους τεχνίτες, τους κλάδους της βιομηχανίας και βιοτεχνίας που υποστήριζαν την κατασκευαστική δραστηριότητα αλλά και θέματα εργασιακά, ασφαλιστικά κ.ά. Είναι ένας πραγματικός θησαυρός που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας με άγνωστα, έως τώρα, στοιχεία. Το νέο πρόγραμμα σε συνέχεια των δύο προηγούμενων προγραμμάτων της MONUMENTA που αφορούσαν την καταγραφή και την τεκμηρίωση των κτηρίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, παρέχει σημαντικά στοιχεία τεκμηρίωσης για πάρα πολλά κτήρια που διατηρούνται αλλά και για πολλά που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Τόσο το πρόγραμμα «Καταγραφή και ανάδειξη κτηρίων του 19ου και 20ού αιώνα στην Αθήνα» όσο και το πρόγραμμα «Τεκμηρίωση και ανάδειξη κτηρίων του 19ου και 20ού αιώνα στην Αθήνα» υλοποιήθηκαν με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Το Έργο και οι παράλληλες δραστηριότητες
Το Έργο περιλαμβάνει την ταξινόμηση, τη συντήρηση και την ψηφιοποίηση των τεκμηρίων σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις προδιαγραφές που ακολουθούνται από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Τα τεκμήρια θα καταχωριστούν σε πληροφοριακό σύστημα που σχεδιάζεται ειδικά για το συγκεκριμένο Αρχείο, το περιεχόμενο του οποίου θα είναι προσβάσιμο από όλους. Το Αρχείο θα συνδυαστεί με το ψηφιακό αποθετήριο των καταγεγραμμένων κτηρίων που έχει δημιουργήσει η MONUMENTA, προσφέροντας ένα δυναμικό πληροφοριακό σύστημα για την εξερεύνηση και τη μελέτη της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Βασικός στόχος είναι η ανάδειξη του Αρχείου, που θα πραγματοποιηθεί μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις, διοργάνωση έκθεσης καθώς επίσης και συνεργασίες με εκπαιδευτικά ιδρύματα, πολιτιστικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών. Απώτερος στόχος είναι μέσω των δράσεων αυτών να αναδειχθεί η σπουδαιότητα των αρχείων η αναγκαιότητα διάσωσης δημοσίων και ιδιωτικών τεκμηρίων, καθώς επίσης και να δημιουργηθούν ουσιαστικές προϋποθέσεις για την ανάδυση, διάθεση και αξιοποίηση αρχειακού υλικού για τον κτηριακό πλούτο που σήμερα βρίσκεται σε αφάνεια.
Συνεργάτες
Το πρόγραμμα εκπονείται από τους: Γεωργία Γκουμοπούλου, Ειρήνη Γρατσία, Στέλιο Λεκάκη, Γιώργο Νίνο (βασικοί συνεργάτες), Ελευθερία Ελευθεράκη, Μαγδαληνή Καρδαμπίκη, Εβίτα Καφετζή, Φοίβο Κουκουβίνο, Φωτεινή Μπέλλιου, Βάγια Νικολακοπούλου και Μαντώ Σωτηροπούλου. Στην ταξινόμηση του Αρχείου συνεργάζεται η εταιρία Αρχείων Τάξις μέσω του εκπροσώπου της ιστορικού, Γιώργου Γάσια. Επιστημονικοί σύμβουλοι του Έργου είναι οι: Ελένη Μαΐστρου, ομ. καθηγήτρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Μαριέττα Μινώτου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας και Μουσειολογίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, καθηγητής Αρχιτεκτονικής Σχολής Πανεπιστημίου Βόλου και Κώστας Τσιαμπάος, επ. καθηγητής. Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ.Επιστημονικοί Συνεργάτες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος είναι οι: Μιχάλης Γερόλιμος, Βιβλιοθηκονόμος Συστημάτων και Ηλεκτρονικών Πηγών, Παρασκευή Καπώλη, Ιστορικός, Γιώργος Σταυράτης, Αρχειονόμος-Βιβλιοθηκονόμος και Χριστίνα Τσαρουχά, Υπεύθυνη Υπηρεσίας Συντήρησης Συλλογών.
Πληροφορίες
Την πορεία του έργου και τις δραστηριότητες που το πλαισιώνουν μπορείτε να παρακολουθείτε στην Iστοσελίδα της MONUMENTAwww.monumenta.org, στη Σελίδα της MONUMENTAστο Facebookhttps://www.facebook.com/MOnuMENTA-212854068745389/
