Mικρό βιογραφικό
Ο Διονύσης Ζήβας είναι αρχιτέκτων, ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ. Εχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με την προστασία και αναβίωση των ιστορικών οικισμών και πόλεων της Ελλάδας. Ήταν επικεφαλής της ομάδας μελέτης για την προστασία και την αναβίωση της Πλάκας.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο σπίτι του καθηγητή κ. Διονύση Ζήβα, στην πλατεία Αμερικής, στις 17 Νοεμβρίου 2006.
ΜOnuMENTA:
Οι περισσότεροι πολίτες σάς έχουν ταυτίσει με την Πλάκα, την προστασία, την ανάδειξη, τη σωτηρία της. Λίγοι γνωρίζουν ότι ζείτε στην πλατεία Αμερικής, άλλο ένα ενδιαφέρον τμήμα της Αθήνας, το οποίο αποτελεί και το αντικείμενο της συζήτησής μας. Πότε ήρθατε εδώ; Πώς ξεκίνησε η σχέση με την περιοχή; Πώς λέγεται το συγκεκριμένο σημείο;
Διονύσης Ζήβας:
Λογικά λέγεται Πλατεία Αμερικής. Λίγο παρακάτω, δηλαδή αν πάμε προς την Αχαρνών και προχωρήσουμε προς το τέρμα της, λέγεται Άγιος Νικόλαος. Κοιτάξτε εδώ σε αυτή την ευρύτερη περιοχή της πλατείας Αμερικής ζω περίπου όλη μου τη ζωή. Και έχω μείνει κατά καιρούς και πάνω από την οδό Πατησίων, δηλαδή και πάνω από την πλατεία Αμερικής και κάτω από την πλατεία Αμερικής. Στο συγκεκριμένο σημείο ζω από το 1973 δηλαδή τριάντα τόσα χρόνια. Νομίζω ότι την περιοχή τη λένε πλατεία Αμερικής. Πολύ παλιότερα, πριν από τον πόλεμο, λεγόταν Πλατεία Αγάμων, τώρα μη με ρωτήσετε γιατί λεγόταν πλατεία Αγάμων, γιατί δεν ξέρω.
Μ: Επειδή συναντιόντουσαν τ’ ανύπαντρα ζευγάρια.
ΔΖ: Πρέπει να ξέρετε γενικά ότι η περιοχή της πλατείας Αμερικής, λίγο πιο κάτω και αρκετά πιο πάνω, προς Κυψέλη, ήταν μια από τις αστικές περιοχές της Αθήνας, της αναπτυσσόμενης πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και μάλιστα με σημαντικά κτήρια. Είναι πασίγνωστη η πολυκατοικία Λαναρά στη διασταύρωση της Φωκίωνος Νέγρη με την οδό Επτανήσου.
Μ: Σώζεται;
ΔZ: Υπάρχει. Εδώ στη Λευκωσίας βρίσκεται το περιβόητο της εποχής του, μέγαρο Σέυλον. Υπάρχει ακόμη. Θα δείτε αρκετά κτήρια της δεκαετίας του 1930 εδώ. Αυτό που ζω είναι ένα κτήριο της εποχής του ’30, εκεί απέναντι είναι ένα από τα ωραιότερα σπίτια στην Αθήνα, του αρχιτέκτονα Δούρα. Υπάρχει άλλο ένα στην άλλη γωνία, το οποίο δυστυχώς είναι εγκαταλελειμμένο.
Μ: Το δικό σας είναι;
ΔZ: Του 1938.
Μ: Κάποιου γνωστού αρχιτέκτονα;
ΔZ: Γνωστού της εποχής. Είναι ο Νικολαϊδης, σχετικά γνωστός αρχιτέκτονας. Το βλέπετε άλλωστε, είναι μιας αντίληψης αρχιτεκτονικής πολύ διαφορετικής. Έχει μια άνεση χώρων που δεν υπάρχει στις πολυκατοικίες των μεταπολεμικών δεκαετιών.
Μ: Μεγάλοι χώροι, γενναιόδωροι.
ΔZ: Ναι, γενναιόδωροι.
Μ: Ποια τα θετικά και τα αρνητικά να ζει κανείς μέσα σ’ ένα τέτοιο διαμέρισμα;
ΔZ: Kοιτάξτε, καταρχήν δεν θα σας πω τίποτα καινούριο, αν σας πω ότι η ζωή στην πολυκατοικία δεν είναι εύκολη. Έτσι δεν είναι; Υπάρχουν προβλήματα. Η ζωή σε μια πολυκατοικία όπως ετούτη εδώ η συγκεκριμένη, που είναι μια μικρή πολυκατοικία, είναι ίσως ακόμη δυσκολότερη, γιατί είναι λάθος η σύλληψη για τα σημερινά δεδομένα. Αυτή ολόκληρη ήταν μια ιδιόκτητη πολυκατοικία, η οποία κτίστηκε από κάποιους συγκεκριμένους ανθρώπους και δόθηκε προίκα σε κάποια κοπέλα. Μετά κατατμήθηκε για κληρονομικούς λόγους. Κι έχει το εξής λάθος: ότι περιλαμβάνει ένα διαμέρισμα, ετούτο εδώ, το οποίο ούτε λίγο ούτε πολύ είναι 220 τ.μ., το οποίο στην αρχική του σύλληψη συνδεόταν με μια εσωτερική σκάλα με το αποπάνω, το οποίο είναι άλλα 90 τ.μ. και ήταν η μονοκατοικία του ιδιοκτήτη. Και από εκεί και κάτω έχει από μικρότερα έως πολύ μικρά διαμερίσματα, πράγμα που σημαίνει και μεγάλες κοινωνικές διαφορές.
Μ: Μια διαστρωμάτωση μέσα στην πολυκατοικία.
ΔΖ: Και δημιουργούνται διάφορα προβλήματα.
M: Βέβαια αυτή η διαστρωμάτωση διατηρείται μέχρι σήμερα. Ναι μεν δεν φτιάχνουν υπόγεια στις πολυκατοικίες σήμερα, αλλά οι πρώτοι όροφοι είναι λιγότερο ευνοημένοι.
ΔZ: Δεν φτιάχνουν διότι απαγορεύονται τα υπόγεια και γίνονται λαθραία κατοικίες. Και η επόμενη αιτία υποβάθμισης είναι ότι αυτά τα υπόγεια, νόμιμα ή παράνομα, ή τα ισόγεια νοικιάζονται πλέον από μετανάστες. Χωρίς καμιά διάθεση ρατσιστική αλλά η πραγματικότητα αυτή είναι.
Μ: Είχαμε ξεκινήσει να μιλάμε για το τι βλέπετε από τα παράθυρα του σπιτιού. Είναι απέναντι ένα νεοκλασικό.
ΔΖ: Aυτό είναι τύχη, το ότι υπάρχει απέναντι σε μένα. Kαταρχήν βλέπεις ένα συμπαθητικό σπίτι και δεύτερον αφήνει ένα άνοιγμα.
Μ: Πότε κτίστηκε;
ΔΖ: Αυτό πρέπει να έγινε στις αρχές του 20ού αιώνα.
Μ: Έχει σημασία το πώς σώθηκε.
ΔΖ: Αυτό εκατοικείτο μέχρι και το 1974-5, ανήκε σε μια οικογένεια εβραϊκή, του Λεβί, η οποία δεν ξέρω για ποιο λόγο κάποια στιγμή το άφησε, το εγκατέλειψε. Μετακινήθηκαν οι άνθρωποι κάπου αλλού και έκλεισε το σπίτι. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα νοικιάστηκε και έγινε τεχνικό γραφείο, από έναν συνάδελφο τοπογράφο μηχανικό. Καποια στιγμή, αναπάντεχα, ο άνθρωπος αυτός πέθανε, έκλεισε το γραφείο και έκλεισε και το σπίτι. Και εγώ ομολογώ είχα αρχίσει και ανησυχούσα πάρα πολύ, γιατί ξέρετε ένα παλιό νεοκλασικό, εγκαταλελειμμένο σπίτι είναι πάντα μια πρόκληση.
Μ: Εν δυνάμει πολυκατοικία...
ΔΖ: Πρώτον. Δεύτερον θα μπορούσε να καταληφθεί. Και ομολογώ ότι η εγκατάσταση της Διάβασης με ικανοποίησε από την αρχή, γιατί σώθηκε. Διότι ομολογουμένως το αποκαταστήσανε με ένα υποδειγματικό τρόπο και η λειτουργία αυτή καθεαυτή δεν πολυενοχλεί τη γειτονιά, δεν νομίζω ότι ενοχλεί.
Μ: Aνήκει στη Διάβαση;
ΔZ: Δεν ξέρω να σας πω.
M: Γιατί το γεγονός ότι έγινε μια υποδειγματική αποκατάσταση...
ΔΖ: Υποδειγματική σας λέω, και το προσέχουνε, το καθαρίζουνε. Υποθέτω ότι αυτό αποτελεί ένα τμήμα της διδασκαλίας, μέσω της φροντίδας του σπιτιού.
Μ: Τα σπίτια, όπως και οι άνθρωποι, έχουν την καλή και την κακή τους τύχη.
ΔZ: Ασφαλώς.
Μ: Mπορεί κανείς κοιτώντας την περιοχή να διακρίνει, να δει τις τάσεις της αρχιτεκτονικής, της πολεοδομίας, στις δεκαετίες του 1950, 1960.
ΔZ: Τις τάσεις της αρχιτεκτονικής σίγουρα. Ήδη υπάρχουν εδώ, στην ευρύτερη περιοχή πολλά σπίτια της δεκαετίας του 1930. της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Σώζονται κι άλλα νεοκλασικά, ίσως όχι τόσο διαπρεπή, εντυπωσιακά όσο ετούτο απέναντι, αλλά σώζονται. Σώζονται ακόμα και σπίτια των αρχών του αιώνα, του ’20 και μπορείτε να τις δείτε αυτές τις εξελίξεις από το ‘50 και μετά.
Μ: Oι πολυκατοικίες του ‘30 κατέλαβαν χώρους κενούς, δεν γκρεμίστηκε κάτι παλαιότερο;
ΔΖ: Οικόπεδα. Εγώ ως παιδί δέκα, δώδεκα χρονών, έπαιζα ποδόσφαιρο και αμπάριζα στα κενά οικόπεδα της περιοχής.
Μ: Είναι χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 1930;
ΔΖ: Noμίζω ναι.
Μ: Μετά τον πόλεμο;
ΔZ: Μετά τον πόλεμο συνεχίζεται αυτή η συμπλήρωσις κενών, εγώ θυμάμαι πάρα πολύ καλά εδώ, στην οδό Σπάρτης ανεβαίνοντας και στη Μοσχονησίων ένα πελωρίων διαστάσεων οικόπεδο, όπου κατεξοχήν παίζαμε ποδόσφαιρο τα παιδιά της εποχής εκείνης. Υπήρχε στη γωνία της Πατησίων με την οδό Λήμνου, που τώρα λέγεται Λέλας Καραγιάννη, ένα πολύ γνωστό σχολείο της εποχής εκείνης, ιδιωτικό, το Αθηναϊκό Λύκειο, του Τυχόπουλου, στο οποίο πήγαινα και εγώ. Και όλα τα παιδιά εδώ της περιοχής κάπου έπρεπε να ξεσπάσουμε τα απογεύματα. Και αυτό γινόταν στα οικόπεδα, στα κενά. Θυμάμαι πολύ καλά ακόμα οικόπεδα τα οποία σήμερα είναι πολυκατοικίες, των αρχών του ‘50, του ‘60.
M: Το σχολείο σώζεται;
ΔZ: Το κτήριο του σχολείου δεν σώζεται, έχει γίνει μια πολυκατοικία. Θα πρέπει να είναι ίσως της δεκαετίας του ’60.
Μ: Θυμάστε τη δεκαετία του ’50 και ’60 να κατεδαφίζονται παλιά κτήρια στην περιοχή;
ΔΖ: Νομίζω μέχρι και το ’60 ίσχυε αυτό που σας είπα ήδη η σταδιακή κατάληψη κενών οικοπέδων. Ας πούμε ένα χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι λίγο πιο κάτω από εδώ, στη στάση Καλλιφρονά, η επομένη στάση της πλατείας Αμερικής. Εάν κατευθύνεστε προς τα Πατήσια αριστερά σας στη στάση Καλλιφρονά, από μέσα υπάρχει μια πλατεία, η πλατεία Καραμανλάκη, Αυτό ήταν ένα κτήμα, το Κτήμα Καλλιφρονά, ανάμεσα στην Πατησίων και την Λευκωσίας και περίπου ανάμεσα στην Κύπρου και στη Φολεγάνδρου. Ήταν ένα κτήμα, εγώ το θυμάμαι ως παιδί, κτήμα με δέντρα, με πουλιά, κότες, το οποίο κάποια στιγμή κατετμήθη. Και αυτό είναι μια ολόκληρη μεταπολεμική εξέλιξη, πάλι της δεκαετίας του ’60. Ευτυχώς δημιουργήθηκε μια πλατεία και κάτι σώθηκε και γύρω γύρω κτιστήκανε σιγά σιγά πολυκατοικίες και αυτή τη στιγμή είναι ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα κομμάτια της περιοχής αυτής. Την Αθήνα την προπολεμική, θα πρέπει να τη φανταστείτε, εκτός από τις κεντρικές περιοχές, δηλαδή το Κολωνάκι, τα Εξάρχεια, τη Νεάπολη, που ήταν πυκνοδομημένες, σαν μια μάλλον αραιοκατοικημένη περιοχή, με σπίτια, με κήπους, με προαύλια, με μικρές εκκλησίες. Και σιγά σιγά άρχισε αυτό το πράγμα να πυκνώνει, να πυκνώνει και έχει φθάσει στο αδιέξοδο που έχει φθάσει σήμερα η Αθήνα.
Μ: Συνεχίζουν να κτίζονται σήμερα;
ΔZ: Συνεχίζουν. Και μάλιστα θα σας έλεγα τώρα είμαστε στη φάση που εξαφανίζονται τα τελευταία υπολείμματα διωρόφων κατοικιών και μετατρέπονται σε πολυκατοικίες.
M: Είναι γενικευμένη τάση και κινδυνεύουν τα εναπομείνοντα νεοκλασικά και ότι δεν είναι κηρυγμένο. Κινδυνεύει η Κυψέλη.
ΔΖ: Ασφαλώς κινδυνεύουν. Και πιθανώς δεν έχουν και ελπίδα. Η πίεση είναι πολύ μεγάλη.
M: Είναι μεγαλύτερη από αυτή της δεκαετίας του 1980 π.χ.;
ΔΖ: Νομίζω κάπου εκεί περί το ‘80 ή το ‘90 τα πράγματα σταματήσαν, είχε φθάσει σε κάποιο όριο αλλά μην ξεχνάτε ότι από εκεί και πέρα αρχίζει μια άλλη πίεση, η οποία τώρα φαίνεται ότι ανεβαίνει, είναι η πίεση που προέρχεται από τους μετανάστες, οι οποίοι πλέον αγοράζουν σπίτια, διαμερίσματα. Είναι μια νέα αγορά.
M: Διατηρεί τα στοιχεία της γειτονιάς η περιοχή;
ΔZ: Κοιτάξτε εγώ ζω πολλά χρόνια εδώ και έχω τις γνωριμίες μου, δηλαδή ξέρω τον θυρωρό της διπλανής πολυκατοικίας, βάζω το αυτοκίνητό μου στο γκαράζ που είναι εκεί, ξέρω τον μανάβη. Εντάξει, αυτά συμβαίνουν, αλλά μέχρις εκεί, όχι παραπάνω. Δεν νομίζω ότι λειτουργεί η γειτονιά που ξέραμε κάποτε.
M: Τι ποσοστό της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής έχει καταστραφεί.
ΔZ: Δεν ξέρω να σας το πω αλλά πρέπει να είναι μεγάλο.
M: Στην Αθήνα τι ποσοστό έχει διατηρηθεί;
ΔZ: Το ποσοστό πρέπει να είναι πολύ μικρό. Όταν η μεταπολεμική ανοικοδόμηση έφθασε στο σημείο να κατεδαφίζει κτήρια στις περιοχές της Βασ. Σοφίας, των εσωτερικών δρόμων του Κολωνακίου, στην Πανεπιστημίου, στη Σταδίου, κτήρια τριώροφα και τετραώροφα για να γίνουν οι πολυκατοικίες με τα έξι ή τα επτά πατώματα, αντιλαμβάνεσθε ότι τα διώροφα και τα τριώροφα των συνοικιών πού να αντέξουν. Εκεί που βρίσκεται σήμερα, στη γωνία Πανεπιστημίου και Βασ. Σοφίας, το πρώην Αστήρ Παλλάς, που τώρα είναι γραφεία της Εθνικής Τράπεζας. Εσείς προφανώς δεν το θυμόσαστε, αλλά εκεί ήταν ένα λαμπρό νεοκλασικό, λαμπρό κυριολεκτικά. Στεγαζόταν τότε η Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας, ήταν τρία τέσσερα πατώματα με ένα προστώο, με κολώνες ιωνικές, με πράγματα με θάματα. Όταν φθάσαμε να κατεδαφίζουμε τέτοια κτήρια ή τα κτήρια της πλατείας Συντάγματος...
Μ: Τότε υπήρχαν φωνές ενάντια σε αυτή την κίνηση; Συναισθανόταν ο κόσμος αυτή την καταστροφή;
ΔΖ: Κοιτάξτε υπήρχαν φωνές διανοουμένων, καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, αλλά ήταν φωνές μεμονωμένες. Η πρώτη κάπως οργανωμένη κίνηση είναι γύρω στο ’60, η ίδρυση της Κοσμητείας Εθνικού Τοπίου και Πόλεων, Τεχνικό Επιμελητήριο, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων, Εικαστικό Επιμελητήριο. Επικεφαλής, ονόματα της εποχής, Δημήτρης Πικιώνης, Θανάσης Ρουσσόπουλος. Μπορεί εσάς να μην σας λέει τίποτα το όνομα Ρουσσόπουλος αλλά ήταν από τους μεγάλους καθηγητές του Πολυτεχνείου, πολιτικός μηχανικός. Αυτοί οι άνθρωποι συγκροτούν τότε αυτό το οιονεί σωματείο. Τίθεται το Σωματείο υπό την υψηλή προστασία του βασιλέως Παύλου. Δημιουργείται μια αναστάτωση και αρχίζει τις διαμαρτυρίες. Αλλά δεν μπορείτε να φανταστείτε ποια ήταν η πίεση, η οποία ασκείτο εκείνη την περίοδο. Η Δημόσια Διοίκηση, το Κράτος δεν είχε κανένα σχέδιο, καμία προσπάθεια να αντιμετωπίσει, τι να αντιμετωπίσει; Ένα απελπιστικής πίεσης κύμα αστικοποίησης. Ερχόταν ο κόσμος στην Αθήνα, στα μεγάλα αστικά κέντρα. Έγινε το πολύ μεγάλο λάθος να δοθούν υψηλοί συντελεστές. Έτσι, όταν είχες τρία πατώματα και σου αφήνανε να κτίσεις εφτά, το άμεσο αποτέλεσμα ήταν αυτό που έγινε. Πολλές φορές λένε μα γιατί στο Παρίσι, μα γιατί στη Ρώμη. Μα δεν υπάρχει σύγκριση. Όταν στο Παρίσι υπάρχουν τα επτά πατώματα, γιατί να το γκρεμίσεις για να ξανακτίσεις ξανά επτά; Και όταν υπάρχει μια γενική πολιτική προστασίας και μια διαφορετική κοινωνική πραγματικότητα, τότε υπάρχει και ένα διαφορετικό αποτέλεσμα.
Μ: Aφού λέτε ότι ήταν μόνο φωνές.
ΔZ: Ποιοι θα ήταν, αυτοί οι δέκα άνθρωποι που κάτι καταλαβαίνανε; Αλλά πώς να αντιπαραταχθούν σε μία τέτοια πίεση, όταν ερχόταν ο εργολάβος και σου έλεγε σου δίνω τόσα.
M: Δεν υπήρξε πολιτική.
ΔZ: Δεν υπήρξε.
Μ: Στα χρόνια της Δικτατορίας υπήρξε μεγαλύτερη έξαρση;
ΔZ: Oύτε λιγότερη ούτε περισσότερη. Άλλωστε μην ξεχνάτε κάτι ότι στα χρόνια της Δικτατορίας επετράπησαν οι πύργοι, ο πύργος των Αθηνών, τα δύο κτήρια επάνω στο τέρμα της Βασ. Σοφίας, ο πύργος Απόλλων στη Λουίζης Ριανκούρ. Και αμέσως μετά τη Δικτατορία ευτυχώς αυτό σταμάτησε, διότι δεν ξέρουμε που θα πήγαινε. Βέβαια το πρώτο πολυώροφο κτήριο που κτίστηκε στην Αθήνα ήταν το Χίλτον, κατ’ εξαίρεση των υφισταμένων τότε περιορισμών, κατορθώθηκε και δόθηκε η έγκριση για να κτιστεί το Χίλτον, αλλά ήταν μόνο το Χίλτον.
M: Υπάρχουν ελεύθεροι χώροι στην περιοχή;
ΔZ: Στοιχειώδεις. Υπάρχει η πλατεία Αμερικής, υπάρχει η πλατεία Καραμανλάκη, που σας είπα στην στάση Καλλιφρονά, και από εκεί και πέρα οι ελάχιστοι χώροι, δηλαδή η πλατεία Κολλιάτσου, η Φωκίωνος Νέγρη. Η Φωκίωνος Νέγρη είναι ένα επίτευγμα προπολεμικό, μαζί με την Αγορά της Κυψέλης. Την ξέρετε την Δημοτική Αγορά της Κυψέλης; Έκλεισε, έγινε μια προσπάθεια τις γιορτές να ξαναζωντανέψει. Δεν ξέρω τι θα απογίνει.
Μ: Kηρύχθηκε διατηρητέα αλλά με κάποιες αλλαγές .
ΔZ: Ας γίνουν αλλαγές, αν πρόκειται όντως να μπορέσει να ξαναλειτουργήσει ως αγορά.
M: Λέγαμε για την ανυπαρξία ελευθέρων χώρων. Η περιοχή έχει παιδιά;
ΔZ: Πρέπει να έχει, των μεταναστών σίγουρα.
M: Πού παίζουνε.
ΔZ: Φοβάμαι στα σπίτια τους. Στην πλατεία Αμερικής έχει ένα σκάμα, έχει και κανα δυο κούνιες, όχι σπουδαία πράγματα. Εκεί περνώντας βλέπω παιδάκια και παίζουνε.
Μ: Υπάρχουν κέντρα ψυχαγωγίας; Ο κινηματογράφος ΑΤΤΙΚΑ έκλεισε. Ηταν ένα σημείο αναφοράς.
ΔZ: Όπως έκλεισε και το ΣΤΟΥΝΤΙΟ και έγινε εκκλησία κάποιας αιρέσεως.
M: Πού οφείλεται ότι κλείσανε οι κινηματογράφοι;
ΔΖ: Αυτό οφείλεται στην τηλεόραση, δεν οφείλεται πουθενά αλλού. Ή βλέπεις τηλεόραση ή πας στο μαγαζί που νοικιάζει βίντεο, dvd, τα παίρνεις και κάθεσαι σπίτι σου.
M: Οφείλεται και στα πολυσινεμά.
ΔΖ: Από τους κινηματογράφους της περιοχής σώζεται το ΑΕΛΛΩ μεταξύ Αμερικής και Κεφαλληνίας, το οποίο έχει γίνει και αυτό πολυκινηματογράφος. Νομίζω σώζεται ένα cine ΦΙΛΙΠ στην οδό Θάσου.
Μ: Δεν έχει σχέση με την αλλαγή της περιοχής. Ίσως και με τη συγκέντρωση των μεταναστών;
ΔΖ: Είναι πολύ πιθανό.
Μ: Δεν το βλέπει πια κανείς σαν ένα σημείο που θα πάει κινηματογράφο. Προσπαθώ να καταλάβω πώς το λαμβάνει ο πολίτης. Το ΣΤΟΥΝΤΙΟ ήταν π.χ. των σινεφίλ.
ΔZ: Το ΣΤΟΥΝΤΙΟ είχε συγκεκριμένη πελατεία, νέους κυρίως, και είχε βέβαια τους σινεφίλ, έπρεπε να θες να πας.
Μ: Αυτό το κοινό παραμένει. Ίσως να παίζει ρόλο και το ιδιοκτησιακό.
ΔΖ: Κοιτάξτε, αν είχε αρχίσει να μην είναι συμφέρων οικονομικά.
M: Ποιο θεωρείτε το σημαντικότερο πρόβλημα της περιοχής;
ΔZ: Η μεταβολή της γειτονιάς σε γειτονιά με έντονη παρουσία μεταναστών.
M: Γιατί έφυγαν οι προηγούμενοι;
ΔZ: Φεύγουν για πολλούς λόγους. Φεύγουν διότι παντρεύτηκε δεν ξέρω ποιος, το παιδί, ο γιος, η κόρη, διότι πέθαναν άνθρωποι, διότι, διότι, διότι, δεν ξέρω κάποια κοινωνιολογική έρευνα που να τεκμηριώνει αυτά τα πράγματα.
Μ: Βλέπουμε γενικά μια τάση από παλιές συνοικίες ας πούμε Κυψέλη, Πατήσια, Παγκράτι, να πηγαίνουν τώρα Χαλάνδρι, Αγία Παρασκευή. Και εκεί πολυκατοικίες έχουμε απλώς δεν είναι η μία δίπλα στην άλλη.
ΔΖ: Μπορεί.
Μ: Οι μετανάστες άρχισαν να έρχονται από τη στιγμή που έφυγαν οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες ή οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες έφυγαν επειδή άρχισαν να έρχονται οι μετανάστες;
ΔZ: Φοβάμαι ότι είναι αμφίδρομα φαινόμενα
M: Θεωρείτε ότι έχει υποβαθμιστεί η περιοχή;
ΔΖ: Θα έλεγα ναι.
M: Είναι ένας φαύλος κύκλος.
ΔZ: Θα έλεγα ναι.
M: Τι θα μπορούσε να ανατρέψει.
ΔZ: Πρόκειται για μια κοινωνική αλλαγή.
M: Είναι ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς που έχουν εγκατασταθεί οι μετανάστες.
ΔΖ: Έχω την αίσθηση ότι είναι διασπαρμένοι παντού.
Μ: Tι θα μπορούσε να γίνει ώστε να ανακτήσει η περιοχή ποιότητα. Θα μπορούσε να γίνει μια παρέμβαση, όπως στην Πλάκα; Δεν είναι βέβαια συγκρίσιμα τα μεγέθη.
ΔΖ: Ξέρουμε αυτή τη στιγμή αν υπάρχουν στην Πλάκα μετανάστες;
Μ: Όπου υπάρχουν πολυκατοικίες πάντως, στα ισόγεια και στα υπόγεια, μένουν μετανάστες.
ΔZ: Το φαινόμενο είναι πολύ γενικό και πιάνει όλη την Αθήνα.
M: Θυμάστε κάποιον δήμαρχο που να έπαιξε κάποιον ρόλο στην αναβάθμιση της περιοχής;
ΔZ: Κοιτάξτε μια παρέμβαση που έχει γίνει ήταν του Δημήτρη Μπέη που φύτευσε τα δέντρα στα πεζοδρόμια. Αυτά όλα τα δέντρα, τα καβάκια, οι νερατζιές, είναι της περιόδου του Μπέη. Από εκεί και πέρα φοβάμαι ότι πέρα της διαχείρισης προβλημάτων όπως είναι η καθαριότητα, τα πεζοδρόμια, δεν θυμάμαι καμιά πολύ σπουδαία επέμβαση.
Μ: Τελευταία είχαν κάνει το πρόγραμμα της αποκατάστασης-ανακαίνισης των προσόψεων. Αυτό εφαρμόστηκε και εδώ.
ΔZ: Αυτό εφαρμόστηκε και εδώ και απέδωσε όντως. Ποιος το έκανε; Θέλανε λόγω Ολυμπιακών να γίνει.
M: Γενικά έχουμε μια εχθρική τάση στις πλατείες;
ΔZ: Στο δημόσιο χώρο γενικά.
M: Που σημαίνει ότι δεν ζούμε στο δημόσιο χώρο.
ΔZ: Όχι, είμαστε από αδιάφοροι μέχρι εχθρικοί.
M: Yπάρχει μέλλον γι αυτή την περιοχή;
ΔZ: Δεν ξέρω. Τι μέλλον; Θα εξακολουθήσουν να κατοικούν κάποιοι άνθρωποι. Ποιοι θα είναι αυτοί θα το δείξει η δυναμική. Δεν ξέρω να σας πω.
Μ: Θα συστήνατε σε κάποιον να έρθει να κατοικήσει;
ΔZ: Ούτε αυτό το ξέρω.
Μ: Εσείς είσαστε και συναισθηματικά δεμένος.
ΔΖ: Εγώ εδώ έχω μεγαλώσει, εδώ πήγα σχολείο, εδώ πήγαν σχολείο τα παιδιά μου.
M: Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της περιοχής που τη διαφοροποιεί από άλλες περιοχές, του Ψυρρή, την Πλάκα. Ποια η ιδιαίτερη ατμόσφαιρά της;
ΔΖ: Κοιτάξτε πριν από πάρα πολλά χρόνια, όταν ακόμα η πλατεία Αμερικής λειτουργούσε, όταν υπήρχε το ζαχαροπλαστείο του Κανδηλώρου, εκεί που τώρα είναι το fast food Joy’s. Εκεί υπήρχε και λειτουργούσε αυτό το διάσημο ζαχαροπλαστείο, που γέμιζε με τραπεζάκια τα πεζοδρόμια της πλατείας και κάποια στιγμή έγινε και η ΑΤΤΙΚΑ. Ακόμα επί της Σπάρτης λειτουργούσε ένας υπαίθριος κινηματογράφος η GLORIA. Τότε θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για κάποια ατμόσφαιρα για κάποιο κοινωνικό σύνολο που κατοικούσε, που συναντάτο. Αυτή τη στιγμή δεν θα έλεγα ότι υπάρχει κάτι που προκαλεί, που ακτινοβολεί.
M: Η πλατεία λειτουργούσε μέχρι και τη δεκαετία του 1960;
ΔΖ: Θα έλεγα ναι. Υπάρχει στην πλατεία Αμερικής, στο κάτω μέρος που είναι πεζοδρομημένο, ένα εστιατόριο το Φιλόξενο Σπίτι. Εκεί θα δείτε πολλές φορές τους ίδιους ανθρώπους, τους ίδιους θαμώνες. Εγώ μερικές φορές τυχαίνει να τρώω εκεί ή αγοράζω φαϊ. Και πολλές φορές βλέπω γνωστά πρόσωπα. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι αυτό το εστιατόριο λειτουργεί ως ένα κέντρο αναφοράς. Παρακάτω από αυτό δεν βλέπω.
Μ: Το κυκλοφοριακό πρόβλημα;
ΔZ: Ο θεός να φυλάει. Όταν ήρθαμε εδώ το 1973 διάλεγα πεζοδρόμιο για να παρκάρω. Δηλαδή ότι εδώ έχει ήλιο εδώ δεν έχει ήλιο, κάπως έτσι. Αυτή τη στιγμή είναι αδύνατο. Αποφασίζεις, νοικιάζεις μια θέση σε κάποιο γκαράζ.
Μ: θα αναζητήσουμε παλιές φωτογραφίες της πλατείας Αμερικής.
ΔΖ: Αν πάτε στο μαγαζί Joy’s, σε έναν τοίχο του έχει μια πολύ μεγάλη φωτογραφία της πλατείας Αμερικής η οποία πρέπει να είναι ή αμέσως πριν ή αμέσως μετά τον πόλεμο διότι δείχνει τραμ.
Μ: Σας ευχαριστούμε πολύ.
info@monumenta.org
