Το πρόβλημα της υπερβολικής συγκέντρωσης περιστεριών σε πάρα πολλές αστικές περιοχές, λόγω και της απουσίας φυσικών εχθρών τους, τείνει να πάρει διαστάσεις πραγματικής μάστιγας. Παρατηρείται όχι μόνο σε αστικές περιοχές της χώρας μας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε σχετική βιβλιογραφία [1] τα περιστέρια συνήθως κατατάσσονται στα «αστικά παράσιτα», μαζί με τους αρουραίους και τις κατσαρίδες, με αποτέλεσμα να έχουν αποκτήσει και το προσωνύμιο «φτερωτοί αρουραίοι». Είναι αναγκαίο να καταστεί σαφές ότι δεν είναι οι άνθρωποι που έχουν εγκατασταθεί στους βιοτόπους τους, όπως συχνά υπάρχει η παρεξήγηση, αλλά τα περιστέρια είναι αυτά που εγκαθίστανται σε αστικές περιοχές και εξαρτώνται από την ανθρώπινη παρουσία (εξ ου και ο χαρακτηρισμός «παράσιτα»). Κατά την αρχαιότητα και το Μεσαίωνα εκτρέφονταν σε περιστερώνες κατά χιλιάδες, καθότι το κρέας και τα αυγά τους χρησίμευαν ως πηγή τροφής και τα περιττώματά τους ως λίπασμα. Το πιο κοινό είδος, από το οποίο κατάγονται και τα σημερινά άγρια περιστέρια των πόλεων, είναι το Columba livia (βραχοπερίστερο). Όπως αναφέρει ο ζωολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας Δρ. Daniel Haag-Wackernagel, «σχεδόν σε κάθε μεγάλη πόλη τα αστικά περιστέρια έχουν καταστεί πρόβλημα» [2]. Φωλιάζουν σε οποιοδήποτε χώρο μπορεί να τους προσφέρει καταφύγιο και πρόσβαση σε νερό και τροφή και η απομάκρυνσή τους άπαξ και εγκατασταθούν είναι ιδιαίτερα δύσκολη.
Τα προβλήματα
Πολλά περιστέρια είναι φορείς διαφόρων παθογόνων οργανισμών και μπορεί να μεταδίδουν, κυρίως μέσω των περιτωμμάτων τους αλλά και μέσω απλής επαφής, διάφορες ασθένειες σε ανθρώπους και ζώα, όπως μυκητώδεις μολύνσεις (π.χ. κρυπτοκοκκίαση, ιστοπλάσμωση, σαλμονέλλα) και άλλες παθήσεις (π.χ. ψιττάκωση, εγκεφαλίτιδα, μια μορφή πνευμονίτιδας, ασθένεια του Newcastle κ.λπ.) [2,3]. Στα παράσιτα των περιστεριών περιλαμβάνονται είδη ψύλλων, τσιμπούρια, ψείρες κ.λπ. Η οξύτερη επιδημία ιστοπλάσμωσης που έχει αναφερθεί συνέβη στην Ινδιανάπολη των ΗΠΑ το 1978-79 με τετρακόσιες επιβεβαιωμένες περιπτώσεις νόσησης, περιλαμβανομένων δεκαοκτώ θανάτων [3].
Τα προβλήματα που δημιουργούν με την παρουσία τους σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τις μεγάλες συγκεντρώσεις τους (εικ. 1).
Οι ακαθαρσίες με τις οποίες γεμίζουν τον τόπο εγκατάστασής τους δημιουργούν αρνητική εικόνα (βρωμιάς, εγκατάλειψης και δυσοσμίας) για τις θιγόμενες περιοχές αλλά η επιβάρυνση δεν είναι μόνο αισθητική. Ο θόρυβος που κάνουν είναι για πολλούς ιδιαίτερα ενοχλητικός. Κατασκευαστικές λεπτομέρειες αρκετών κτηρίων (εσοχές, προεξοχές, εξωτερικές σωληνώσεις, κ.λπ.) εξ αμελείας λειτουργούν ως χώρος προσέλκυσης και καταφυγίου περιστεριών, δυσχεραίνοντας τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των ενοίκων τους ή και δημιουργώντας κινδύνους υγιείας. Σε περιοχές με υπερβολικά μεγάλη συγκέντρωση περιστεριών έχουν αναφερθεί ακόμη και τραυματισμοί λόγω πρόσκρουσης περιστεριών επάνω σε ανυποψίαστους διαβάτες (!).
Από τους σημαντικότερους λόγους που η παρουσία τους προκαλεί δυσφορία είναι η ζημιά που προκαλούν οι ακαθαρσίες τους, λόγω της έντονα διαβρωτικής, όξινης δράσης τους. Περβάζια παραθύρων, μπαλκόνια, σκεπές και σασί των αυτοκινήτων είναι τα πιο συνηθισμένα «θύματα». Ο χρόνος ζωής κάθε λογής κατασκευών μπορεί να μειωθεί κατά πολύ αν καταστεί χώρος συγκέντρωσης περιστεριών. Σαφώς πιο επικίνδυνη είναι η παρουσία τους σε συστήματα εξαερισμού, καθώς μέσω αυτών είναι δυνατή η διασπορά μολύνσεων στο εσωτερικό των κτηρίων. Δικαστήρια των ΗΠΑ έχουν επιδικάσει αποζημιώσεις δεκάδων χιλιάδων δολλαρίων σε εργαζόμενους που νόσησαν σε αντίστοιχες περιπτώσεις [4].
Μια παράμετρος που φαίνεται να μην έχει διερευνηθεί επαρκώς είναι η αυξημένη χρήση χημικών απορρυπαντικών [5] που πιθανώς προκαλείται από την προσπάθεια καθαρισμού τους, καθώς και η συνακόλουθη σπατάλη νερού, ενώ μη αμελητέο είναι και το κόστος καθαρισμού για ιδιωτικές και δημόσιες ιδιοκτησίες (π.χ. παγκάκια, σιντριβάνια, προσόψεις κτηρίων κ.λπ.). Το κόστος αυτό μπορεί να ανέρχεται σε πολλές χιλιάδες ευρώ ανά έτος [2,4].
Τρόποι καταπολέμησης
Η χρήση αγκαθωτού σύρματος στα γείσα των κτηρίων είναι η πλέον συνηθισμένη αντίδραση στο πρόβλημα αλλά στην πραγματικότητα δεν συνιστά παρά μετάθεσή του σε γειτονικά κτήρια ή περιοχές και όχι ριζική αντιμετώπιση.
Η παρουσία γερακιών είναι ένας αποτελεσματικός –και περιβαλλοντικά φιλικός– τρόπος απομάκρυνσής τους, που έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε συγκεκριμένους χώρους (σταθμούς τρένων, αεροδρόμια κ.λπ.), καθώς η παρουσία τους τρομάζει τα περιστέρια, με αποτέλεσμα να μην επανέρχονται στην ίδια περιοχή. Σε άρθρο του σε εφημερίδα το 2002 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου Ν. Σ. Μάργαρης ανέφερε ότι ένα ζευγάρι γερακιών είχε κάνει φωλιά στους βράχους της Ακρόπολης και έτσι μάλλον θα εξαφανίζονταν τα περιστέρια που προξενούσαν ζημιές στο μνημείο [6]. Ωστόσο, σε επίσκεψή μας στον αρχαιολογικό χώρο την άνοιξη του 2005 τα περιστέρια φαίνονταν να κινούνται ακόμη αμέριμνα πάνω στο Ερέχθειο (εικ. 2).
Παρεμπιπτόντως, αντίστοιχη μαρτυρία για παρουσία περιστεριών σε αρχαίο μνημείο υπάρχει και για τον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας από τον ευρωβουλευτή Ιωάννη Βαρβιτσιώτη [7]. Σε κάθε περίπτωση, είναι αμφίβολη η μακροχρόνια χρησιμότητα της παρουσίας γερακιών σε μεγαλύτερες εκτάσεις, καθώς έχει παρατηρηθεί προσαρμογή της συμπεριφοράς (τρόπου πτήσης) των περιστεριών ή απλά μετατόπισή τους σε απόσταση λίγων οικοδομικών τετραγώνων [2].
Πιο δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα σχετίζονται συνήθως με τον περιορισμό των δυνατοτήτων τους για εύρεση τροφής, νερού και στέγης. Ενδεικτικά αναφέρονται: απαγόρευση ταΐσματος ή περιορισμός του σε συγκεκριμένους χώρους, καλύτερη αποκομιδή των απορριμμάτων, αυστηρότερη τήρηση κανόνων καθαριότητας (μη απόρριψη τροφίμων σε ανοιχτούς χώρους), καθαρισμός/σφράγισμα εγκαταλελειμμένων κτηρίων, καταστροφή φωλιών, απομάκρυνση αυγών κ.λπ. Η πόλη του Σικάγου, στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παρουσίας αρουραίων, βελτίωσε κατά πολύ την αποκομιδή των απορριμμάτων και ως αποτέλεσμα περιορίστηκε αντίστοιχα και ο αριθμός των περιστεριών [8]. Η επανεισαγωγή στην περιοχή ενός είδους γερακιού (πετρίτης), για λόγους άσχετους με τα περιστέρια, μόνο δευτερευόντως συνέβαλε [9,10]. Αντίθετα, στην Αθήνα η ώρα της αποκομιδής των απορριμμάτων («αποκομιδής-διασποράς» ορθότερα) συχνά είναι μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για τα περιστέρια να γευματίσουν… (εικ. 3).
Αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις απαγορεύουν το τάισμα των περιστεριών, ιδίως σε περιοχές όπου βρίσκονται σημαντικά μνημεία. Πιο «διάσημη» η περίπτωση της πλατείας Τραφάλγκαρ του Λονδίνου, όπου μετά από ένα μακροχρόνιο «σήριαλ» αντεγκλήσεων μεταξύ του Δήμου και των πωλητών σπόρων αποφασίστηκε η απαγόρευση της πώλησης και του ταΐσματός τους [11] (εικ. 4).
Η χρήση δηλητηρίων και ο πυροβολισμός είναι παράνομα στις περισσότερες περιοχές και δεν συνίστανται καθώς μπορεί να πληγούν και μη επιβλαβή είδη ή να προκληθούν ατυχήματα. Επιπλέον, ακόμη και όπου έγιναν τέτοιες προσπάθειες περιορισμού τους με τη συμβολή των αρχών, δεν αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικές.
Αυτός που δείχνει να είναι ο πιο αποτελεσματικός –και καθολικά αποδεκτός– τρόπος περιορισμού τους πρωτοεφαρμόστηκε στη Βασιλεία της Ελβετίας και εν συνεχεία σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές πόλεις (π.χ. Augsburg, Aachen, Παρίσι κ.α.) [2,11,12]. Συνίσταται στη δημιουργία τεχνητών περιστερώνων και τον συνακόλουθο περιορισμό των επωάσεων. Εφόσον τους παρασχεθεί καταφύγιο και τροφή, τα περιστέρια προτιμούν να φωλιάσουν εκεί αντί για τα γειτονικά κτήρια. Στη συνέχεια τα αυγά τους απομακρύνονται τελείως ή αντικαθίστανται με άλλα, όμοια αλλά μη γόνιμα, και έτσι περιορίζονται οι επωάσεις από π.χ. έξι με οκτώ το χρόνο σε μία για κάθε ζεύγος.
Η μη αντιμετώπιση του προβλήματος από τις τοπικές αρχές της χώρας μας πιθανώς να οφείλεται και σε δισταγμό, λόγω της μη αποδεδειγμένης αντίληψης περί συμπάθειας των ανθρώπων προς τα περιστέρια. Ωστόσο, σε άτυπες, μη επιστημονικές ψηφοφορίες [11], η πλειοψηφία των ανθρώπων δείχνει να έχει κάθε άλλο παρά φιλική διάθεση έναντί τους. Με την κατάλληλη ενημέρωση η στάση του κοινού θα μπορούσε να διευκολύνει ακόμη περισσότερο μια προσεκτική παρέμβαση στο θέμα αυτό.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Burton, John Andrew, Οικολογική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 15, Η Φύση στην Πόλη, σ. 107-110, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1992.
2. Broughton, Philip Delves, Pigeon Control in Europe, PiCAS International, http://www.picas.org.uk
3. Waldorf, Phil, Health Hazards from Pigeons, Starlings and English Sparrows, Second Edition, Parsippany, NJ.
4. Williams David E., Corrigan Robert M., Pigeons (Rock Doves), Prevention and Control of Wildlife Damage-1994, Coop Ext. Serv. Univ. of Nebraska – Lincoln, USDA/ADC, GPAC-WC, 1994.
5. Μάντζαρης, Νικόλας, «Περιστέρια (ή “Aρουραίοι Mε Φτερά…”)», metaπεριβ@λλον, τ. 5, 3/2004, σ. 13.
6. Μάργαρης, Ν.Σ., «Ρύπανση από περιστέρια!», ΤΑ ΝΕΑ, 23/11/2002.
7. Βαρβιτσιώτης, Ιωάννης, Οι περιπέτειες της Βραυρωνίας Αρτέμιδος, http://www.ecocity.gr, 7/7/2005.
8. Lipton, Eric, “District Battles Legions of Rats; Rising Population Blamed on Weak Control Efforts”, The Washington Post, 17-04-1999.
9. Uptown Chicago Commission, http://www.uptownchicagocommission.org/peregrine.htm
10. Metafilter.com, http://www.metafilter.com/comments.mefi/5749
11. StopPigeons.com, http://www.stoppigeons.com
12. Dr. Haag-Wackernagel, Daniel, Wildlife Management of the Feral Pigeon Columba livia,
http://pages.unibas.ch/dbmw/medbiol/haag_1.html
nicholasmantzaris@hotmail.com
