Περπατώντας στο ιστορικό κέντρο
Σε ένα πολύπλοκο σύστημα ποταμών και καναλιών κοντά στη νοτιοδυτική ακτή της πυκνοκατοικημένης Ολλανδίας ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μ.Χ. η πόλη Leiden. Ιδιαίτερη πατρίδα του ξακουστού ξωγράφου Rembrandt (το καλοκαίρι του 2006 συμπληρώθηκαν 400 χρόνια από τη γέννησή του), το Leiden κατέχει τη φήμη μίας εκ των αρχαιότερων πανεπιστημιουπόλεων της Ευρώπης. Όπως και οι περισσότερες πόλεις της βορειοδυτικής Ευρώπης σήμερα, το Leiden αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα ζωντανής πόλης που συνδυάζει το μεσαιωνικό στοιχείο του ιστορικού της κέντρου με το μοντέρνο, με ένα τρόπο μοναδικό, όπου κάθε είδος ανάπτυξης και παρέμβασης στο χώρο (νέα κτήρια, αποκαταστάσεις παλαιών κτηρίων, δρόμοι) προϋποθέτουν σεβασμό στον ήδη υπάρχοντα πολεοδομικό ιστό και στον ιστορικό χαρακτήρα της πόλης.
Η ιστορία και η ζωή της πόλης σήμερα ξεδιπλώνεται γύρω από το Burcht ή αλλιώς το ‘Μπούργκο’. Πρόκειται για έναν τεχνητό λόφο πάνω στον οποίο ιδρύθηκε ο μεσαιωνικός πυρήνας του Leiden τον 9ο αιώνα ως οχυρωμένος πύργος για την προστασία των τοπικών αρχόντων. Ένας ιστός στενών καναλιών και λιθόστρωτων καλντεριμιών δημιουργούν τις πολεοδομικές νησίδες όπου αναπτύχθηκε η ευημερούσα πόλη του 14ου αιώνα. Αν και τα μεσαιωνικά τείχη που περιέκλειαν το Leiden δεν υφίστανται πλέον, καθώς με την πάροδο των αιώνων έχαναν τη λειτουργικότητά τους και εγκαταλείπονταν, το σύστημα του μεγαλύτερου καναλιού που περιβάλλει την πόλη, ακολουθεί επακριβώς το άλλοτε οχυρωματικό τείχος, προσδίδοντας σήμερα στο Leiden έναν νοητό αλλά και συμβολικό διαχωρισμό μεταξύ του παλαιού και του νεότερου τομέα. Ο περίπατος επάνω στους δρόμους Singel κατά μήκος του μεγάλου καναλιού γύρω από την παλιά πόλη αποτελεί μία ενδιαφέρουσα εμπειρία από αρχιτεκτονικής άποψης, όπου τα μοντέρνα κτήρια του αστεροσκοπείου και της κεντρικής βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου διαδέχονται πάρκα, μικρά λιμάνια, ανεμόμυλους παλαιούς και νέους και επαύλεις του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.
Ο γοτθικού ρυθμού καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου στο κέντρο της μεσαιωνικής πόλης, αν και προσδίδει την αίσθηση του δέους και ταυτόχρονα του "κενού" στο εσωτερικό του, αποτελεί ακόμη ένα εντυπωσιακό μνημείο, που φιλοξενεί τα μνήματα σημαντικών Ολλανδών του ιστορικού παρελθόντος αλλά και πολιτιστικές εκδηλώσεις του πανεπιστημίου και άλλων αρχών του Leiden.
Σε έναν από τους κεντρικούς λιθόστρωτους δρόμους της παλιάς πόλης, στην οδό Rapenburg, βρίσκονται εξαιρετικές επαύλεις του 17ου και 18ου αιώνα, οι περισσότερες από τις οποίες αποτελούν σήμερα διοικητικά κτήρια του πανεπιστημίου. Στο πανεπιστήμιο του Leiden, το οποίο ιδρύθηκε το 1575 ως δώρο προς την πόλη από τη βασιλική οικογένεια για τη γενναία αντίσταση των κατοίκων της στην πολύμηνη πολιορκία τους από τους Ισπανούς το 1573-74, φοίτησαν σημαντικές προσωπικότητες των επιστημών και των τεχνών. Το Academiegebouw, το κεντρικό κτήριο του πανεπιστημίου, κτίστηκε το 1440 και λειτούργησε ως μοναστηριακός ναός μέχρι το 1572.
Μετακίνηση σε δύο τροχούς...
Είναι ευρέως γνωστό πως το ποδήλατο αποτελεί την προέκταση του ανθρώπινου σώματος στις λεγόμενες "Κάτω Χώρες". Η επίπεδη επιφάνεια του εδάφους της Ολλανδίας, η οποία είναι στις περισσότερες παράλιες επαρχίες στο ίδιο ή και χαμηλότερο επίπεδο από αυτό της θάλασσας, αποτελεί τον κύριο λόγο για τη συνεχή μετακίνηση του πληθυσμού εντός αλλά και εκτός των πόλεων πάνω σε ένα ποδήλατο. Δεν θα μπορούσε η κατεξοχήν πανεπιστημιούπολη του Leiden να αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα ‘άνθρωπος και ποδήλατο’. Η μετακίνηση εντός των μεσαιωνικών τειχών της πόλης, που αποτελεί το πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο των γειτονικών αγροτικών περιοχών, γίνεται περνώντας μπροστά από
κτήρια/κατάλοιπα του μεσαίωνα με προσόψεις του 17ου και 18ου αιώνα, γύρω από γοτθικούς ναούς που στην πλειοψηφία τους σήμερα φιλοξενούν σημαντικά πολιτιστικά δρώμενα, αλλά και δίπλα από μοντέρνα κτήρια που πιθανώς σύμφωνα με τους ίδιους τους ντόπιους η "τρουλαία" αρχιτεκτονική τους να υπήρξε έκφραση του θαυμασμού των αρχιτεκτόνων τους για την Ανατολική Μεσόγειο!
Τοιχογραφίες ποίησης...
Αυτό που προξενεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο Leiden σήμερα δεν είναι άλλο από τα ποιήματα που κοσμούν τους τοίχους διαφόρων κτηρίων του κέντρου. Ποιήματα από διαφορετικές χώρες, στη δική τους γλώσσα και με τη δική τους όμορφη ή και αρκετές φορές ανοίκεια γραφή, διακοσμούν τους εξωτερικούς τοίχους ιδιωτικών κτηρίων σε διάφορα σημεία του παλιού και του νέου τομέα της πόλης. Η παράδοση αυτή, των «ποιημάτων τοίχου», ξεκίνησε με ιδιωτική πρωτοβουλία το 1992 από την οργάνωση TEGEN BEELD. Το πρώτο ποίημα που τοποθετήθηκε σε τοίχο του Leiden ήταν της ρωσίδας ποιήτριας Marina Tsvetajeva, ενώ το πιο πρόσφατο ήταν του ισπανού ποιητή Garcia Lorca. Σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να τονίσει τη σχέση μεταξύ γλώσσας και εικόνας και να εισαγάγει ένα ευρύ κοινό (ντόπιους και επισκέπτες) σε διαφορετικά είδη ποίησης, σε διαφορετικές κουλτούρες, γλώσσες, χρώματα, ή και στη ζωή ενός συγκεκριμένου ποιητή. Οι δημιουργοί αυτής της παράδοσης ελπίζουν ότι οι θεατές τους θα εμπνευστούν από τα ποιήματα, όπως και από την οπτική παρουσίαση των διαφορετικών αλφαβήτων (από το ελληνικό και το ρώσικο, έως το λατινικό, το αραβικό και το κινέζικο) πάνω σε διαφορετικού χρωματισμού τοίχους. Η επιλογή 101 «ποιημάτων τοίχου», σε περισσότερες από 30 γλώσσες, είναι για το Leiden ένα εξαιρετικό πολυπολιτισμικό σύνολο γλωσσών, τεχνοτροπιών και τάσεων.
Η επιλογή της πόλης του Leiden για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος οφείλεται σε ένα ειδικό λόγο, ένα βαθύτερο αίτιο. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η πανεπιστημιούπολη του Leiden προσέλκυσε μεγάλο αριθμό συγγραφέων, καλλιτεχνών, διανοουμένων και επιστημόνων από όλο τον κόσμο. Πολλοί από αυτούς έζησαν ή σπούδασαν εδώ. Το γεγονός αυτό προσδίδει στο διεθνή χαρακτήρα του προγράμματος ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Επιπλέον, δεδομένης της αυξανόμενης ξενοφοβίας των τελευταίων χρόνων στη βορειοδυτική Ευρώπη, το πρόγραμμα αυτό προσδοκά να συμβάλλει στο να γίνουν οι Ολλανδοί πιο εξωστρεφείς από ό,τι απλά οι προσόψεις των κτηρίων τους…
vionis@hotmail.com
