Εισαγωγή
Το Λίβερπουλ είναι μια ναυτική πόλη της βορειοδυτικής Αγγλίας, με αξιοθαύμαστη ιστορία, πολιτισμό και πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά. Η μεγάλη ευημερία που γνώρισε το 18ο και το 19ο αιώνα λόγω του υπερατλαντικού εμπορίου της, αντικατοπτρίζεται στην οικοδόμηση μεγαλοπρεπών κτιρίων και πλούσιων συνοικιών. Εντούτοις, οι βομβιστικές επιδρομές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, σε συνδυασμό με το ότι στη δεκαετία του 1960 ένα μεγάλο μέρος του θαλάσσιου εμπορίου μεταφέρθηκε στα λιμάνια της νότιας Αγγλίας, οδήγησαν αναπόφευκτα στην οικονομική πτώση της περιοχής. Παράλληλα, λανθασμένες εκτιμήσεις κατά τη διάρκεια αναστηλωτικών εργασιών είχαν ως αποτέλεσμα τη μερική καταστροφή, ή ακόμα και την απώλεια, ορισμένων ιστορικών κτιρίων και κατασκευών.
Σήμερα, το οικοδομικό περιβάλλον του Λίβερπουλ δέχεται σημαντικές αλλαγές σε γρήγορο ρυθμό. Η επέτειος για τα οκτακόσια χρόνια από την ίδρυση της πόλης το 2007, καθώς επίσης και ο τίτλος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2008, έχουν επιταχύνει τις εργασίες ανάπλασης που ξεκίνησαν την τελευταία δεκαετία. Η ανάπλαση βασίζεται σε έναν συνδυασμό πολυδάπανων προγραμμάτων, που στοχεύουν σε αλλαγές σε τρεις επιμέρους τομείς: - Ανάδειξη των πολιτιστικών και ιστορικών κτιρίων
- Ανάπτυξη επιχειρήσεων και εμπορικών εγκαταστάσεων
- Αναδιοργάνωση του αστικού χώρου
Ο κοινωνικός αντίκτυπος μιας τέτοιας εκτεταμένης χρηματοδότησης σε μια πόλη με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες όπως το Λίβερπουλ δεν πρέπει να υποτιμηθεί.
Αναπτυξιακά προγράμματα
Το πρώτο σκέλος των αναπτυξιακών προγραμμάτων αφορά στα κτίρια με ιστορική αξία. Μια από τις κυριότερες εργασίες αποτελεί η αναστήλωση ενός κτιρίου-συμβόλου της πόλης. Πρόκειται για το Victoria Building, ένα από τα παλαιότερα κτίσματα του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ. Αυτό το κτίριο από κόκκινο τούβλο και τερακότα, που ολοκληρώθηκε μεταξύ 1889 και 1892 και εισήγαγε τον όρο «Red-brick University» («Πανεπιστήμιο από κόκκινο τούβλο»), στέγαζε μέχρι πρόσφατα υπηρεσίες και δραστηριότητες της Πολυτεχνικής Σχολής. Μετά την αναστήλωσή του, που θα κοστίσει £7.000.000 και αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2008 ώστε να συμπέσει με την ανακήρυξη της πόλης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, πρόκειται να μετατραπεί σε μουσείο, που θα φιλοξενεί έκθεση των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών θησαυρών, καθώς και καλλιτεχνημάτων που ανήκουν στο πανεπιστήμιο αλλά ποτέ ώς τώρα δεν έχουν παρουσιαστεί στο κοινό.
Η πιο σημαντική και δαπανηρή (£9.750.000) παρέμβαση στα ιστορικά μνημεία του Λίβερπουλ είναι η αναστήλωση του παλιότερου κτιρίου στο κέντρο της πόλης, του Bluecoat Art Centre. Ξεκίνησε αρχικά σαν αγγλικανικό σχολείο αρρένων το 1725, για να εξελιχθεί σταδιακά σε βάση τοπικών καλλιτεχνών και συγγραφέων. Η ανάπλαση του Bluecoat, που άρχισε τον Απρίλιο του 2004 και θα ολοκληρωθεί τον Αύγουστο του 2007, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την επισκευή της εξωτερικής πρόσοψης του υπάρχοντος κτίσματος. Οι εργασίες αποκατάστασης θα επικεντρωθούν στην απομάκρυνση του υπάρχοντος χρώματος (μπογιά) από διάφορα σημεία και τα παράθυρα, ώστε να αποκαλυφθεί η αρχική διακόσμηση από πέτρα. Ολόκληρο το παλιό κονίαμα θα αφαιρεθεί και η πλινθοδομή θα ενισχυθεί με νέο κονίαμα, το χρώμα του οποίου έχει επιλεγεί προσεκτικά από τους αρμόδιους αρχιτέκτονες.
Παράλληλα, θα δημιουργηθεί μια νέα πτέρυγα, που θα στεγάσει μια γκαλερί τέχνης και ένα χώρο παραστάσεων για το καλλιτεχνικό πρόγραμμα του Bluecoat. Συγχρόνως, θα αναδιοργανωθούν οι ήδη υπάρχουσες αίθουσες, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση και η κυκλοφορία τόσο για το κοινό όσο και για τους καλλιτέχνες. Κατά τη νέα επέκταση, θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά υλικά που ανταποκρίνονται στην ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του κτιρίου, καθώς και πλίνθοι που συλλέχθηκαν κατά την πρόσφατη κατεδάφιση της νοτιοδυτικής πτέρυγας του 1950.
Την ίδια στιγμή, διάφορα άλλα ιστορικά κτίρια υποβάλλονται σε αναστηλωτικές εργασίες μικρότερης σημασίας, με σκοπό να βελτιωθεί η πρόσβαση σε αυτά και να ανακτήσουν μέρος της παλιάς τους αίγλης. Μεταξύ άλλων είναι το St. George’s Hall, το οποίο κατασκευάστηκε το 1854 για να φιλοξενήσει μουσικά φεστιβάλ, καθώς και αίθουσες δικαστηρίων [1]. Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα νεοκλασικά κτίρια στην Ευρώπη και πιθανώς ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα της ευημερίας του Λίβερπουλ κατά το 19ο αιώνα. Μολονότι σε αυτή την περίπτωση οι αναστηλωτικές εργασίες περιορίζονται στην ανακατασκευή της αρχικής διακόσμησης του εσωτερικού χώρου του κτίσματος, αξίζει να σημειωθεί ότι στο δεύτερο μεγαλύτερο μουσείο της πόλης (Museum of Liverpool), που κατασκευάστηκε το 1993, το εντυπωσιακό ποσό των £35.000.000 υπόσχεται τη ριζική μετατροπή του σε ένα υπερσύγχρονο κτίριο, εντός του ιστορικού περιβάλλοντος των Docks (αποβάθρων) [2]. Στην ίδια περιοχή όπου βρίσκονται τα κτίρια «Three Graces» [3] (το Liver, το Cunard και το Port of Liverpool Authority), καθώς και το επιβλητικό Albert Dock, τα οποία αποτελούν αντανάκλαση της παλιάς δόξας του Λίβερπουλ, τα μεγαλεπήβολα σχέδια ανάπλασης της πόλης οδήγησαν στην αναζήτηση ενός «Fourth Grace», του Kings Waterfront.
Αν και οι προθέσεις των τοπικών αρχών (City Council) ήταν να προβληθεί το συγκεκριμένο κτίσμα σαν αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του «νέου Λίβερπουλ», η σχεδιαζόμενη χρήση των χώρων υποδεικνύει μια καθαρά εμπορική προσέγγιση. Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ξενοδοχείων, γραφείων, κέντρων διαλέξεων κ.λπ., κάτι που είναι περισσότερο ευδιάκριτο στην περίπτωση του Paradise Project, το οποίο θα στοιχίσει £750.000.000. Σύμφωνα με το σχέδιό του, σε έναν χώρο 168.000 τ.μ. θα κατασκευαστούν περισσότερα από 160 καταστήματα, δύο ξενοδοχεία, 465 διαμερίσματα και 3.000 χώροι στάθμευσης. Και μολονότι συνήθως τέτοιας κλίμακας κατασκευαστικά προγράμματα εκτελούνται σε περιοχές εκτός πόλεως, παραδόξως το project αυτό θα πραγματοποιηθεί στην καρδιά του Λίβερπουλ.
Τέλος, το αναπτυξιακό πρόγραμμα που εγείρει τους περισσότερους προβληματισμούς θα λάβει χώρα στις σχετικά πιο υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης. Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στην αναβάθμιση της περιοχής με τη μείωση της εκτεταμένης οικοδομικής δραστηριότητας, την επισκευή και διατήρηση των υπαρχόντων βικτοριανών σπιτιών ιστορικού και αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος και την αντικατάσταση άλλων με νέα. Το Kensington-Edge Lane είναι μια από τις αστικές ζώνες που θα επηρεαστούν περισσότερο από αυτό το πρόγραμμα. Είναι αξιοσημείωτο ότι η συγκεκριμένη περιοχή μαστίζεται από υψηλά ποσοστά φτώχιας και εγκληματικότητας. Όσον αφορά στον αστικό σχεδιασμό, η κύρια πρόθεση είναι να δημιουργηθεί μια διευρυμένη οδός ταχείας κυκλοφορίας για την ευκολότερη πρόσβαση στο κέντρο της πόλης από τα ανατολικά, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από το 2008. Το σχέδιο περιλαμβάνει την κατεδάφιση 250 κατοικιών, ενώ άλλες 150 θα γκρεμιστούν για να δημιουργηθεί μια πιο ελκυστική «πύλη εισόδου» (gateway) στο Λίβερπουλ.
Επίμετρο
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, εκ πρώτης όψεως, πρόθεση των αναπτυξιακών αυτών προγραμμάτων είναι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων και ο εξωραϊσμός της εικόνας της πόλης, κάτι που ώς ένα βαθμό έχει επιτευχθεί. Εντούτοις, εγείρονται προβληματισμοί σχετικά με το χαρακτήρα αυτών των παρεμβάσεων. Μια ερώτηση που αρχικά πρέπει να απαντηθεί είναι κατά πόσον ογκώδεις σύγχρονες κατασκευές, όπως το Kings Waterfront και το Paradise Project, υπογραμμίζουν την ιστορική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του Λίβερπουλ ή την παραμορφώνουν προβάλλοντας μια διαφορετική εικόνα. Με άλλα λόγια, οι κατασκευές αυτές προσιδιάζουν στην ιστορική φυσιογνωμία της πόλης ή ανταποκρίνονται σε πρότυπα που σκοπό έχουν να εξυπηρετήσουν ανάγκες της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας (καταναλωτισμός κ.λπ.);
Το τελευταίο διάστημα εκφράζονται από πολλούς παράγοντες της περιοχής ορισμένες επιφυλάξεις. Η κυριότερη έχει να κάνει με το αν οι αλλαγές αυτές θα ωφελήσουν όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους ή απλά θα αποφέρουν περισσότερες οικονομικές απολαβές σε όσους αυτή τη στιγμή διαχειρίζονται και αργότερα θα εκμεταλλευτούν τα ποικίλα έργα. Η πρόταση της τοπικής αρχής να καθιερώσει 35 οδούς ως το πρώτο βρετανικό ιδιωτικοποιημένο κέντρο, σε συνδυασμό με την απόφαση να κατεδαφιστούν κατοικίες στην υποβαθμισμένη οικονομικά περιοχή του Kensington, προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις. Όλα αυτά λοιπόν τα αναπτυξιακά προγράμματα συντελούν στην πραγματική αναγέννηση της πόλης μέσα από μια πολιτική ορθής διαχείρισης ή είναι μια προσπάθεια να φανεί η πόλη επιφανειακά ομορφότερη; Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα δεν είναι καθόλου εύκολη, καθώς θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλές και διαφορετικές παράμετροι (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές). Αξίζει, όμως, να δοθεί η δέουσα προσοχή, δεδομένου ότι η περίπτωση του Λίβερπουλ θα αποτελέσει ένα νέο μοντέλο μιας τέτοιου είδους ανάπλασης που σύντομα θα εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας.
Υποσημειώσεις:
1. Αρχικά είχε ανατεθεί στον αρχιτέκτονα Harvey Lonsdale Elmes ο σχεδιασμός δύο κτιρίων. Λόγω, όμως, προβλημάτων χρηματοδότησης, αποφασίστηκε να συνδυαστούν οι δυο αυτές λειτουργίες σε ένα κτίσμα.
2. «Docks» ονομάζεται η περιοχή του λιμανιού (προκυμαία) του Λίβερπουλ. Το 2004 χαρακτηρίστηκε ως περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO, απεικονίζοντας έτσι τη σημασία της πόλης στην ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και της τεχνολογίας αποβάθρων.
3. Τα «Three Graces» είναι τρία από τα πιο αναγνωρίσιμα κτίρια του Λίβερπουλ. Βρίσκονται στην προκυμαία της πόλης και κατασκευάστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα.
Πηγές - BBC News http://www.bbc.co.uk/liverpool/capital_of_culture/index.shtml
- Bluecoat Art Centre http://www.bluecoatartscentre.com/
- English Heritage and CABE (2001) Building in context: new developments in historic areas
- English Heritage http://www.english-heritage.org.uk/
- Jones, P., Wilks-Heeg, S. (2004), ‘Capitalising Culture: Liverpool 2008’ in Local Economy (19) no. 3: (Nov 2004) p341-360
- Kensington Regeneration http://www.kensingtonregeneration.com/
- Liverpool Vision (2005) Liverpool City Centre Development update, October 2005
- Liverpool Vision http://www.liverpoolvision.co.uk/
- Liverpool Capital of Culture http://www.liverpool08.com/
- Liverpool City Council, (2003), Liverpool Urban design guide, Liverpool: Liverpool City Council
- Liverpool City Council, (2003), Liverpool, The world in one city: Winner, Liverpool: Liverpool City Council
- Liverpool City Council http://www.liverpool.gov.uk/
- Liverpool Echo (2004) “Grace was a “waste of time”’, August 20.
- Paradise Project, www.liverpoolpsda.co.uk
vasiliki.pappas@liverpool.ac.uk
|
