Η πολυκατοικία της οδού Παπαδιαμαντοπούλου, στα Ιλίσια, είναι εξαιρετικό δείγμα της μοντέρνας μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής με άριστη επεξεργασία της τραπεζοειδούς γωνίας στη συνάντηση των τριών δρόμων, με ιδιότυπη μορφολογία που το καθιστά μοναδικό στο είδος του στην Αθήνα, με καλοδουλεμένα διακοσμητικά στοιχεία και σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης. Είναι ένα κοσμοπολίτικο κτίριο με ζεστό μεσογειακό χρώμα που δίνει χαρακτήρα και άποψη στο αστικό περιβάλλον της γειτονιάς του. Η προγραμματιζόμενη απώλειά του θα υποβαθμίσει αισθητά το ευρύτερο πολεοδομικό περιβάλλον του, που υποφέρει από υψηλή πυκνότητα και «γκρίζα» οικοδόμηση.
Πρόκειται για πολυκατοικία του 1931, την οποία σχεδίασε ο Ξενοφών Αγγελίδης (1877-1970), αρχιτέκτων της Academia di Belle Arti του Μιλάνου, διπλωματούχος του 1908, που άσκησε το επάγγελμα στην Αθήνα και το Κάϊρο. Στην πολυκατοικία αναφέρεται ο καθηγητής Μανόλης Μαρμαράς στο βιβλίο του Η αστική πολυκατοικία της μεσοπολεμικής Αθήνας, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, Αθήνα, 1991, σελ.260 και φωτογραφία αρ.45.
Αρχιτεκτονική θεώρηση
Υπακούοντας σε μια συνολική οργάνωση βάσης – κορμού - στέψης που απηχεί τη βαθιά νεοκλασική παράδοση, το κτίριο αναπτύσσει το λεξιλόγιο της μοντέρνας αρχιτεκτονικής με ευρηματική ισορροπία του νέου και του παλιού. Τα τριώροφα έρκερ στις δύο πτέρυγες συνδιαλέγονται με τη συμπαγή δίδυμη προεξοχή στους πέντε ορόφους της κύριας όψης, που λειτουργεί συμμετρικά, αφήνοντας μπαλκόνια στις δύο πλευρές της και στο κέντρο, με ρυθμό a-b-c-b-a. Το σύμπλεγμα αναδεικνύει την είσοδο και σε καλεί να στρέψεις το βλέμμα στην κορύφωση του κτιρίου, που οριζοντιώνεται δυναμικά χάρη στην τολμηρή μαρκίζα του. Τα ένθετα γλυπτά στολίδια στα έρκερ των δύο πτερύγων, οι κομψές σιδεριές των μπαλκονιών και η κλιμακωτή επεξεργασία των οροφών τους, τα κατακόρυφα παράθυρα με τα παλιά ξύλινα πατζούρια και τα υαλοστάσια, το «γράψιμο» της κατασκευαστικής λογικής και η λιτή αισθητική του συνόλου αποδίδουν την ατμόσφαιρα της εποχής του με ωριμότητα και την έχουν διατηρήσει ακέραια μέχρι τις μέρες μας.
Περιβαλλοντική και πολεοδομική θεώρηση
Το κτίριο είναι χτισμένο σε μια γειτονιά στην οποία συναντώνται και άλλες αξιόλογες πολυκατοικίες, οι περισσότερες από τις οποίες τοποθετούνται στη μεταπολεμική περίοδο. Η υψηλή πυκνότητα οικοδόμησης και η περιβαλλοντική υποβάθμιση της συνοικίας από την κυκλοφορία και τις χρήσεις έχουν επιβαρύνει αισθητικά το σύνολο, το οποίο αναπνέει κυριολεκτικά χάρη σε ελάχιστα κτίρια, τα οποία αναδεικνύονται σε πυρήνες αισθητικής αναβάθμισης χάρη στην αξιόλογη αρχιτεκτονική τους και την τοποθέτησή τους σε προοπτικές φυγές που τα καθιστούν περίοπτα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει το κτίριο της οδού Παπαδιαμαντοπούλου, που δεσπόζει με το ωραίο χρώμα του στο ευρύτερο περιβάλλον. Το χρώμα αυτό των εξωτερικών όψεων, που το θυμάμαι από παιδί, είναι το αρχικό και αποπνέει μια βελούδινη αίσθηση που συναντάμε και σε άλλες μεσογειακές πόλεις, χάρη στη χημική σύνθεση της εποχής του. Είναι φανερό πως πρέπει να διατηρηθεί σε υφή και απόχρωση. Με δύο λόγια, το κτίριο αυτό είναι ζωτικό για ολόκληρη τη γειτονιά του.
Χρηστική θεώρηση
Η λειτουργική τυπολογία της πολυκατοικίας αυτής, όπως φαίνεται στη δημοσιευμένη κάτοψη, ο χρόνος οικοδόμησης και η υψηλή ποιότητα της κατασκευής της, τεκμηριώνουν ότι πληροί όλους τους όρους της σύγχρονης αστικής διαβίωσης και εργασίας ούτως ώστε να μπορεί – μετά από εγκρατή εκσυγχρονισμό των πιο ευαίσθητων χώρων της – να προσφέρει ένα εξαιρετικό κέλυφος χρήσεων με περιορισμένη δαπάνη του ιδιοκτήτη.
Συμπεράσματα
Με βάση όλα τα παραπάνω, δεν δικαιολογείται η κατεδάφιση του πολύ αξιόλογου κτιρίου της οδού Παπαδιαμαντοπούλου, από άποψη αρχιτεκτονική, περιβαλλοντική, πολεοδομική και χρηστική, ιδίως όταν ζητείται σαφώς από την κοινωνία μας και από την επιστημονική κοινότητα των αρχιτεκτόνων μηχανικών η αναβάθμιση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος στις κεντρικές συνοικίες της πόλης. Ταυτόχρονα επιβάλλεται η αξιοποίηση των κτιρίων του μεσοπολέμου, που έχουν αναγνωριστεί διεθνώς ως αντιπροσωπευτικά τεκμήρια μιας από τις σημαντικότερες αρχιτεκτονικές περιόδους της ιστορίας.
tourni@central.ntua.gr
