Το "Ξενία" Άρτας (1958) σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Διονύση Ζήβα (1928-2108) ο οποίος διατέλεσε διδάσκων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (από το 1958), τακτικός Καθηγητής ΕΜΠ (από το 1978), Κοσμήτορας (1979-1983) και Πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων (1989-1995), αλλά και διεθνώς αναγνωρισμένος επιστήμονας σε θέματα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (μετάλλιο Europa Nostra, βραβείο Gottfried von Herder κ.ά.).

Το ξενοδοχείο κατασκευάστηκε μέσα στο Βυζαντινό φρούριο της πόλης, το οποίο λειτουργούσε τότε ως κτήριο φυλακών. Εκτός από το μικρό και διακριτικό στη μορφή του ξενοδοχείο 40 κλινών, ο σχεδιασμός αφορούσε έναν μικρό ναό, στη θέση του κατεστραμμένου ναού του φρουρίου, καθώς και την ευρύτερη αρχιτεκτονική – τοπιακή μελέτη του χώρου του φρουρίου περιμετρικά του ξενοδοχείου. Το έργο αποτελεί ένα από τα πλέον αξιόλογα, τολμηρά και ενδιαφέροντα δείγματα του ελληνικού μεταπολεμικού μοντερνισμού όχι μόνο ως προς κτήριο αυτό καθαυτό, αλλά και ως ένα συνολικό και αντιπροσωπευτικό, για την εποχή, έργο επέμβασης μέσα σε έναν αρχαιολογικό χώρο, ένα έργο, το οποίο από το 1960 έως το 1993 που λειτούργησε, αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την πόλη και αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους Αρτινούς.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 ο δήμος διεκδικούσε το ξενοδοχείο. Το 2009 προτάθηκε να κηρυχθεί ως νεότερο μνημείο, αλλά μετά από την αρνητική εισήγηση των τοπικών φορέων αυτό δεν προχώρησε. Το 2012 η ιδιοκτησία του μεταβιβάστηκε στον δήμο. Η δημοτική αρχή κατέθεσε πρόταση στο ΚΑΣ για λειτουργία ξενοδοχειακής μονάδας, που δεν θα μπορούσε όμως να λειτουργήσει χωρίς επεκτάσεις του κτηρίου. Το αίτημα εξετάστηκε τον Νοέμβριο του 2016 και απορρίφθηκε, μαζί με την υπόδειξη ότι δεν συνάδει με τον χαρακτήρα του φρουρίου. Τελικά η επανάχρηση εντάχθηκε σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ και τον Απρίλιο του 2020 παρουσιάστηκε η αρχιτεκτονική προμελέτη.

Δυστυχώς, η σημερινή αρχιτεκτονική προμελέτη αγνοεί παντελώς την ταυτότητα του "Ξενία" και προτείνει μια νέα λύση χωρίς να λαμβάνει υπόψη ούτε την ιστορία του κτηρίου, ούτε την αρχιτεκτονική αξία του και, γενικότερα, χωρίς να κάνει καμία προσπάθεια ‘συνομιλίας’ με αυτό το σύνθετο, σημαντικό και ιδιαίτερο έργο.

Το ελληνικό docomomo υποστηρίζει την δημιουργική επανάχρηση του έργου ώστε αυτό να ενταχθεί με τον καλύτερο τρόπο στη νέα εποχή ικανοποιώντας τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και τους σχεδιασμούς του Δήμου Αρταίων, αλλά με έναν τρόπο ο οποίος δεν θα αφανίσει ένα ακόμα σημαντικό έργο της ελληνικής μοντέρνας αρχιτεκτονικής, αλλά θα σέβεται την ιστορία του και θα αναγνωρίζει την αξία του και θα επενδύει στη μοναδική για την περιοχή ταυτότητά του ως κληρονομιά και δυναμική για ένα νέο βιώσιμο μέλλον.

Ζήβας, Διονύσης. "Ξενοδοχείο "Ξενία" στην Άρτα". Αρχιτεκτονική Ιαν.-Φεβ. 1964. έτ. Η, τεύχ. 43, σ.28-35

Δημόσια διαβούλευση για το έργο του Δήμου Αρταίων: tinyurl.com/y9em4yew

Παπαδημητρίου, Χριστίνα. «Μερικές σκέψεις για το Ξενία και την πόλη μας…». Ταχυδρόμος Άρτας, 15/5/2020: tinyurl.co. Αρχιτεκτονικήm/ydfnjpxy

Γιάννης Αίσωπος (επιμ.). Τοπία Τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα / Tourism Landscapes: Remaking Greece. Αθήνα Μάρτιος 2015.

Alifragkis, S., Athanassiou, E. “Educating Greece in modernity: post-war tourism and western politics”. The Journal of Architecture, 18 (5), 2013, σ. 699-720.

Κολώνας, Βασίλης. «Από τα σχολεία του ’30, στα ξενοδοχεία του ’60 και του ’70. Η κακοποίηση του μοντέρνου στην Ελλάδα και η κατά περίπτωση αντιμετώπισή της» στο Αιμιλία Αθανασίου, Α., Δήμα, Λ., Καραλή, Τ. (επιμ.). Τα τετράδια του μοντέρνου 6 / Η επιστροφή του μοντέρνου. 25 χρόνια ελληνικό docomomo. Αθήνα: Futura, 2018.

Μεταπολεμικός μοντερνισμός: Αρχιτεκτονική, πολιτική και τουρισμός στην Ελλάδα, 1950-1965. ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πρόγραμμα ενίσχυσης βασικής έρευνας Π.Ε.Β.Ε. 2010, 2012