Το Ηρώον της πόλης του Ηρακλείου θεμελιώθηκε το 1930, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό από το Δήμο στη Νομαρχία Ηρακλείου. Αφορμή της θεμελίωσής του υπήρξε ο εορτασμός της Εκατονταετηρίδας από την Εθνική Παλιγγενεσία και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η οποία εορτάστηκε τον ίδιο χρόνο σε ολόκληρη τη χώρα. Οικοδομήθηκε σε σχέδια του σπουδαίου αρχιτέκτονα και Νομομηχανικού του Δήμου Ηρακλείου, Δημήτρη Κυριακού, που εγκρίθηκαν ομόφωνα από την Επιτροπή Εορτασμού Εκατονταετηρίδας, η οποία αποτελούνταν από εκπροσώπους φορέων και αρχών και προσωπικότητες του Ηρακλείου εκείνης της εποχής.

Το Ηρώο του Ηρακλείου σχεδιάστηκε σε γραμμές και αναλογίες της μινωικής αρχιτεκτονικής, όπως αυτή γινόταν τότε γνωστή από τις ανασκαφές και τις αναστηλώσεις του Έβανς στο ανάκτορο της Κνωσού, που ολοκληρώνονταν εκείνα ακριβώς τα χρόνια. Αρχιτεκτονικά ακολούθησε τον τύπο του Μινωικού Μεγάρου, με πρόστωο που σχηματίζεται από δύο κίονες, το οποίο οδηγούσε στην κυρίως αίθουσα και απέδιδε ανακτορικού χαρακτήρα τριμερές ιερό, με ιερά θρανία και θρόνο στο εσωτερικό. Συμβολικά επιχειρούσε να ενσωματώσει τις ιστορικές μνήμες της Κρήτης, απο τους μινωικούς χρόνους μέχρις τις κρητικές επαναστάσεις. Η ανέγερσή του Ηρώου χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από δημόσιους εράνους στους οποίους συμμετείχαν οι δήμοι και οι κοινότητες, σύλλογοι, σωματεία εργαζομένων και απλοί ιδιωτες. Αποτέλεσε για πολλά χρόνια το κύριο Ηρώον της πόλης, για την πραγματοποίηση εκδηλώσεων σχετικών με τους εορτασμούς της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου του 1821.

Τα ίδια χρόνια λειτούργησε ως το πρώτο Ιστορικό-Εθνολογικό Μουσείο της Κρήτης, με ενθυμήματα των Κρητικών Επαναστάσεων, όπως όπλα, πολεμικές σημαίες, ιστορικά έγγραφα, αλλά και λείψανα των Κρητών αγωνιστών. Δυστυχώς, λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε οριστικά το Μάιο του 1941, κατά τη διάρκεια της αναρχίας που επικράτησε στην πόλη του Ηρακλείου, πριν από τους Γερμανικούς βομβαρδισμούς και την ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, από τα θραύσματα βόμβας που εξερράγη στον περιβάλλοντα χώρο του, το Ηρώον υπέστη επίσης σοβαρές ζημιές, οι οποίες διακρίνονται και σήμερα στον ανατολικό τοίχο του.

Σήμερα το ιστορικό Ηρώο της πόλης χρήζει άμεσης προστασίας. Χρήσεις που δεν αρμόζουν στο χώρο και την ιστορία του έχουν αλλοιώσει τη μορφή και απειλούν και την ίδια την υπόσταση του μνημείου. Η εικόνα του Ηρώου δεν περιποιεί τιμή για την πόλη του Ηρακλείου και τους ανθρώπους της. Η εγκατάλειψη και η βεβήλωση περιγράφουν ως λέξεις την κατάσταση του μνημείου, το οποίο εγκλωβίζεται ανάμεσα σε μεταγενέστερα προσκτίσματα, όπως οι τουαλέτες (!) και τα πρόχειρα υπόστεγα, που εξυπηρετούν τις ανάγκες των τελευταίων χρήσεων του χώρου. Τα ιερά κέρατα που επέστεφαν το θριγκό του μνημείου έχουν εξαφανιστεί, ενώ οι γυάλινοι φεγγίτες έχουν αντικατασταθεί με σιδερένια πλέγματα και λαμαρίνες. Οι σοβάδες αποκολλούνται και η τοιχοποιία ρηγματώνεται με γοργούς ρυθμούς από την οργιώδη βλάστηση που αναπτύσσεται πάνω στα αρχιτεκτονικά μέρη του Ηρώου. Άγνωστα χέρια έχουν επιχρωματίσει τους ερυθρούς κίονες και την ζωηρή μετώπη του θριγκού, αντικαθιστώντας τη μινωική πολυχρωμία με την ψυχρή λευκότητα του ασβέστη. Πανύψηλα, πυκνά δέντρα έχουν αφεθεί, λες επίτηδες, απεριποίητα, για να κρύψουν την πρόσοψη του Ηρώου, δημιουργώντας ένα μνημείο-φάντασμα, άγνωστο, δυστυχώς, στη μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων της πόλης.

Γύρω από το επαπειλούμενο σήμερα Ηρώο έχουν συνασπισθεί φορείς, σύλλογοι και κάτοικοι της πόλης διεκδικώντας το αυτονόητο: Την προστασία των πολιτιστικών μνημείων, την προάσπιση της ιστορικής μνήμης.

Συλλογή υπογραφών για το Ηρώον της Κρήτης

Συντονιστικό φορέων για την προστασία και την ανάδειξη
του Ηρώου στην Πλατεία Ελευθερίας Ηρακλείου
• Μinoistas
• TEE-TAK
• Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Ηρακλείου
• Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων Κρήτης
«Τόπου διήγησις»

Kυριακή 18 Μαρτίου 2012