Η χορηγία αποτελεί μέρος της κληρονομιάς άυλων πολιτιστικών αγαθών της Ελλάδας. Υπάρχει ένα νομοθέτημα στην ελληνική έννομη τάξη, ο Ν. 3525/2007, ο οποίος ρυθμίζει την πολιτιστική χορηγία.

Η πολιτιστική χορηγία ορίζεται ως η χρηματική ή άλλης μορφής οικονομική παροχή σε είδος, άυλα αγαθά ή υπηρεσίες από πρόσωπα. Μεθοδεύεται με έγγραφες συμβάσεις οι οποίες παράγουν αμοιβαίες υποχρεώσεις για τα συμβαλλόμενα μέρη. Προβλέπεται ως αντιστάθμισμα της χορηγίας η προβολή του κοινωνικού προσώπου και της ευποιίας του χορηγού. Οι χορηγοί ταξινομούνται με βάση οικονομικά κριτήρια στις κατηγορίες «Μεγάλος Χορηγός», «Χορηγός», «Υποστηρικτής» και «Φίλος». Εξάλλου, κατά το Ν. 3028/2002 ως μουσείο ορίζεται η υπηρεσία ή ο οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με ή χωρίς δική του νομική προσωπικότητα, που αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί, καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, ερμηνεύει και κυρίως εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, καλλιτεχνικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία.

Ο αριθμός των χορηγών που υποστηρίζουν τα κρατικά μουσεία ελαττώνεται καθώς φορείς που πραγματικά επιθυμούν να τα υποστηρίξουν προσφέρουν χρηματικά ποσά όχι στο Γραφείο Χορηγιών αλλά στο Σύλλογο Φίλων του εκάστοτε μουσείου. Εναλλακτικά, προτιμούν να πληρώσουν απευθείας όσον αφορά τα τιμολόγια μίας έκθεσης ή για την έκδοση του ημερολογίου που προωθεί το μουσείο. Αυτή η πρακτική, η οποία επιβεβαιώνεται από τους αρμόδιους διευθυντές, είναι ενδεικτική της αποτυχίας του χορηγικού μοντέλου.

Εξάλλου, η περίπτωση των τεχνικών εργασιών στο θέατρο του Διονύσου κατέδειξε την ανάγκη ως χορηγοί να προβλέπεται να μπορούν να δρουν και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Ένας από τους ποικίλους λόγους για τους οποίους μειώνεται η ιδιωτική χρηματοδότηση για τις πολιτιστικές δραστηριότητες έγκειται στο περιεχόμενο του Ν. 3842/2010. Οι φοροαπαλλαγές των δωρεών προς τους δημόσιους πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως είναι τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Εθνικού Θεάτρου, δεν καλύπτουν πλέον το σύνολο αλλά μόνο το 20% του αντικειμένου της δωρεάς. Μάλιστα, εξαιτίας της τρέχουσας οικονομικής κρίσης η Εθνική Λυρική Σκηνή αντιμετωπίζει μία σοβαρή έλλειψη πόρων προερχόμενων από τη χορηγία και έχει την πρόθεση να ιδρύσει ένα «Fundraising Department» σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, σε αναζήτηση χορηγών, ιδιαίτερα ξένων.

Επιπρόσθετα, οι δύο τελευταίοι τίτλοι της ταξινόμησης των χορηγών έχουν επικριθεί εφόσον χορηγοί, κατά τους όρους του χορηγικού νόμου, δεν εμπεριέχουν τη λέξη «χορηγός» στην ονομασία τους, πέρα από το γεγονός ότι αυτοί οι αυθεντικοί χορηγοί δεν δηλώνονται ούτε με ένα άλλο όνομα του ίδιου αρχαιοελληνικού υπόβαθρου, όπως «λειτουργία» κ.ο.κ.. Παρόλα αυτά, ο εν δυνάμει ονομαζόμενος «Φίλος», δηλαδή αυτός που προσφέρει χορηγία της τάξεως των 1.000 έως 5.000 ευρώ σύμφωνα με τις νομοθετικές προδιαγραφές, μπορεί να μετέλθει μία άλλη μέθοδο υποστήριξης, χρηματοδοτώντας το Σύλλογο Φίλων του μουσείου. Έτσι, το «lock- out» των κατώτερων χορηγών στη νομοθεσία είναι συχνά αντισταθμισμένο από το «lock-out» ολόκληρης της σχετικής νομοθεσίας στην πράξη…

Εξάλλου, η γαλλική νομοθεσία είναι επαγωγός μεγάλης επιτυχίας ως προς τη σύνδεση της χορηγίας με τα μουσεία. Πράγματι, πολλές μεγάλες εκθέσεις επωφελούνται από την υποστήριξη εταιρειών που λειτουργούν ως χορηγοί και περίπου τριάντα έργα μείζονος αξίας έχουν αγοραστεί χάρη σε αυτούς και παραμένουν έτσι στη Γαλλία. Αυτή η εξέλιξη έγινε εφικτή με τις διατάξεις του Ν. 2002-5, για τα μουσεία, τα οποία για πρώτη φορά υπόκεινται σε πιστοποίηση ως «Μουσεία Γαλλίας», και του Ν. 2003-709, για τη χορηγία.

Το ελληνικό πολιτιστικό δίκαιο είναι εκτεθειμένο σε κριτική εφόσον τα μουσεία δεν υπόκεινται σε μία υποχρεωτική διαδικασία πιστοποίησης του καθεστώτος τους και οι εν δυνάμει χορηγοί δεν ενθαρρύνονται αρκετά να τα υποστηρίζουν.

Συνιστάται να υιοθετηθούν αλλαγές στη σχετική νομοθεσία, ιδίως προκειμένου να ενθαρρύνονται δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί και ιδιώτες να δρουν ως χορηγοί, και για την αποκάλυψη καταχωμένων μνημείων.

Αγορά, Αγόρευση και Χορηγία είναι τρεις έννοιες συγγενείς μεταξύ τους, οι οποίες θα μπορούσαν να θεσμοποιηθούν ως η αρχέτυπη λειτουργία της Αγοράς που θα επιτελούν τα μουσεία.

maniatis@dikaio.gr